ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ: Κανείς δεν ξεφεύγει από το παρελθόν. Συνέντευξη-Κείμενο Maurizio De Rosa

Για παραπάνω από δέκα χρόνια, ο Γιάννης Μακριδάκης είναι η ψυχή του Κέντρου Χιακών Μελετών, με σκοπό την έρευνα, την αρχειοθέτηση, τη μελέτη και τη διάδοση των τεκμηρίων της Χίου, διευθύνει το τριμηνιαίο περιοδικό Πελινναίο και επιμελείται τις εκδόσεις του. Στο ενεργητικό του έχει δυο συγγράμματα για την ιστορία της Χίου και πλούσια ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα.

Πρόσφατα, ο Γιάννης Μακριδάκης έκανε το ντεμπούτο του στο χώρο της λογοτεχνίας με το πρώτο του μυθιστόρημα, Ανάμισης ντενεκές, και με αυτή την αφορμή μας παραχώρησε τη συνέντευξη που ακολουθεί κάτω από τον ηλιόλουστο ουρανό της Θεσσαλονίκης.

Το πρώτο βιβλίο σας εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη παράδοση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μεταξύ άλλων, εκπρόσωποί της είναι ο Θανάσης Βαλτινός και η Ρέα Γαλανάκη. Ποιους έλληνες συγγραφείς είχατε κατά νου όταν γράφατε το βιβλίο;

Ο Ανάμισης ντενεκές ως μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, πλαισιωμένο με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μιας ιστορικής και άγνωστης για το ευρύ κοινό εποχής όπως είναι η περίοδος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και δομημένο επί των πτυχών και των αποτελεσμάτων μιας μακροχρόνιας έρευνας εντάσσεται πράγματι στη συγκεκριμένη κατηγορία, παράδοση αν θέλετε, της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Γράφοντάς το όμως είχα στο μυαλό μου έναν άλλο σημαντικό έλληνα συγγραφέα, τον Άρη Φακίνο, και συγκεκριμένα το βιβλίο του Tο όνειρο του πρωτομάστορα Νικήτα.

Και ξένους;

Ξένο συγγραφέα δεν είχα κανέναν στο μυαλό μου, αλλά τώρα που θέτετε την ερώτηση, σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να είχα τον Μπρους Τσάτουιν και τα Mονοπάτια των τραγουδιών.

Πώς συμφιλιώνεται το αίτημα της νεωτερικότητας με τη διατήρηση της παράδοσης;

Μα νομίζω ότι πλέον το μεγάλο στοίχημα της νεωτερικότητας είναι το πώς θα επαναχρησιμοποιήσει τις ρίζες της χωρίς να δημιουργήσει κιτς αποτέλεσμα. Κανείς δε μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν του. ’λλοι μένουν δέσμιοι σ’ αυτό και κατατάσσονται στους αναχρονιστικούς, άλλοι το αντιγράφουν άκομψα και δημιουργούν ψεύτικες και πολλές φορές γελοίες καρικατούρες με σύγχρονο περίβλημα και άλλοι εντάσσουν τα στοιχεία του επιτυχώς στη σύγχρονη τέχνη δίνοντάς της βάθος και υπόσταση. Γι’ αυτό το αίτημα της νεωτερικότητας είναι άμεσα συνδεδεμένο και πρέπει να είναι εξ ορισμού συμφιλιωμένο με την έννοια της παράδοσης.

Απευθύνεσθε σε ένα συγκεκριμένο κοινό;

Θα ήθελα να απευθύνομαι σε ανθρώπους που θεωρούν χρέος τους να έχουν «πολιτική» άποψη για όλα τα ζητήματα της καθημερινότητάς τους και να την εκφράζουν ελεύθερα, δίχως αγκυλώσεις και φοβίες. Σε ανθρώπους που συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της πραγματικότητας που τους περιβάλλει, που δεν έχουν το πνεύμα τους δέσμιο των συμφερόντων και δρουν με αλτρουισμό και όχι με κίνητρο το ίδιον όφελος. Σε ανθρώπους που θεωρούν δείγμα πολιτισμού την κάθε τους πράξη. Σε αυτούς που χαμογελούν το πρωί μόλις ανοίγουν τα βλέφαρά τους και νιώθουν ότι μπορούν για μια ακόμα μέρα να σηκωθούν από το κρεβάτι. Υπάρχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, είμαι σίγουρος. Δεν ξέρω όμως αν καταφέρνω να τους κερδίζω ως αναγνώστες!

Προτίθεσθε να συνεχίσετε την έρευνά σας πάνω στην ιστορία της Χίου με όπλο τη λογοτεχνία;

Η έρευνα είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητά μου εδώ και πολλά χρόνια. Το περιοδικό Πελινναίο που εκδίδουμε με τους συνεργάτες μου βαδίζει ήδη στο δωδέκατο έτος του και κάθε τεύχος περιέχει τα προϊόντα των ερευνητικών μας εργασιών σε πολλούς τομείς, με κέντρο το νησί μας. Μελετούμε τη φύση, τα μνημεία, το ανθρωπογενές περιβάλλον, τη γεωλογία, τα έργα των ανθρώπων. Προσωπικά, με ενδιαφέρουν τα πεδία της πρόσφατης ιστορίας καθώς και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Αν σταματήσω να ασχολούμαι με αυτά, δεν ξέρω τι άλλο να κάνω. Τώρα προέκυψε και η συγγραφή λογοτεχνίας. Θα συνεχίσω το πείραμα και όπου με βγάλει.

Πώς εντάσσεται η λογοτεχνία στα ερευνητικά ενδιαφέροντά σας;

Δεν εντάσσεται η λογοτεχνία στα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα αλλά αντίστροφα. Οι έρευνές μου εντάσσονται στη λογοτεχνία! Μιλάω με τόσους πολλούς λογοτέχνες κατά τη διάρκεια μιας έρευνας, που στο τέλος η ίδια η έρευνα γίνεται λογοτεχνία. Απομένει μονάχα η επιτυχής σύνθεση του συγγράμματος.

Εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη για λαϊκούς ήρωες; Ποιοι είναι αυτοί στη σημερινή, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία;

Στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία οι άνθρωποι βιώνουν τη μοναξιά περισσότερο από όσο σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο του παρελθόντος. Η ευκολία της επικοινωνίας και το πλήθος των πληροφοριών έφεραν, και ήταν αναμενόμενο, την προσωπική απομόνωση και την έλλειψη ουσιώδους ενημέρωσης. Κι αν κάποτε οι άνθρωποι είχαν την ανάγκη των λαϊκών ηρώων για να νιώθουν θαυμασμό και ασφάλεια, τώρα την έχουν για να ξεχνούν τα προβλήματα και τις κακοτυχίες του βίου τους. Μα αν κάποτε οι λαϊκοί ήρωες ήταν ξακουστοί και πέρναγαν από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά, σήμερα είναι εφήμεροι, κάνουν τον κύκλο τους ευκολότερα και πιο γρήγορα και ύστερα ξεχνιούνται. Ζουν όσο διαρκεί μια εκπομπή, μια τηλεοπτική σεζόν ή μια θητεία αιρετού.

Σε ποιο επίπεδο πιστεύετε πως βρίσκεται η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία;

Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, παρά την τάση ισοπέδωσης της γλώσσας την οποία βιώνουμε, είναι ακόμα συναρπαστική, μαγευτική μπορώ να πω. Το κακό είναι ότι λιγοστοί λογοτέχνες συγγράφουν. Και το χειρότερο ότι ακόμα πιο λιγοστοί συγγραφείς ακούν.

Αυτή τη στιγμή ποια βιβλία βρίσκονται στο κομοδίνο σας;

Το ταξίδι στην άκρη της νύχτας του Σελίν και η Ζωή, την άλλη φορά του Ν. Χουλιαρά.

Το μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη Ανάμισης ντενεκές κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις της «Εστίας».

Αρθρογράφος: συνέντευξη Maurizio De Rosa / interview by Maurizio De Rosa

δημοσιεύτηκε στο περιοδικό HIGHLIGHTS τεύχος 35