Ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας, ο Ακύλλας Καραζήσης ενσαρκώνει τον Μενέλαο, έναν άνδρα που ερμηνεύει αλλά δεν θέλει να κρίνει. Και εξηγεί γιατί κανένας ρόλος δεν συνιστά πρόκληση.
Από την Κατερίνα Οικονομάκου Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου
Πριν ακόμα γίνει ηθοποιός ο Ακύλλας Καραζήσης ήταν πολιτικός επιστήμονας με σπουδές στη Χαϊδελβέργη. Στο σανίδι έχει μια αξιοθαύμαστη «γερμανική περίοδο», ενώ και η θητεία του στο ελληνικό θέατρο τον έχει οδηγήσει σε συνεργασία με την Εθνική των σκηνοθετών: κατά καιρούς έχει δουλέψει με σκηνοθέτες τους Χουβαρδά, Βογιατζή, Παπαβασιλείου, Πατεράκη, Μαρμαρινό, Μοσχόπουλο, Μαυρομμάτη, Ντουφεξή, Παυλίδη, Τσιάνο, Αρδίτη. Επίσης δεν υποτιμά τον κινηματογράφο, όπου έχει παίξει σε δέκα ταινίες (μεταξύ των οποίων. Ονειρεύομαι τουςφίλουςμου του Νίκου Παναγιωτόπουλου και Δεκαπενταύγουστος του Κωνσταντίνου Γιάνναρη). Φέτος στην Επίδαυρο θα υποδυθεί τον Μενέλαο.
Ποια χαρακτηριστικά του Μενέλαου προκαλούν το ενδιαφέρον σας
Δεν νομίζω ότι προκαλούν συγκεκριμένα πρόσωπα τόσο το ενδιαφέρον όσο ολόκληρη η πλοκή, η διαπραγμάτευση του μύθου. Οι ήρωες είναι φορείς της πλοκής όλοι μαζί υφαίνουν αυτό που λέμε ενδιαφέρον. Γι’ αυτό άλλωστε δεν έχω διαβάσει ποτέ δυο φορές ένα θεατρικό έργο, ενώ έχω διαβάσει μυθιστορήματα δύο φορές ή ποιήματα πάρα πολλές φορές. Τα θεατρικά προτιμώ να τα βλέπω. Ένα θεατρικό έργο είναι παραστάσιμο, δεν προσφέρεται για ανάγνωση, κατά τη γνώμη μου. Νομίζω ότι ένα θεατρικό κείμενο ζωντανεύει από την παράσταση του.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον του ρόλου; Ποια πρόκληση περιέχει;
Ως ηθοποιός δεν βλέπω πουθενά προκλήσεις. Δουλειά του ηθοποιού είναι να ζωντανεύει μαζί με άλλους ανθρώπους κάποια πράγματα που είναι γραμμένα σε ένα χαρτί. Αυτή είναι από μόνη της μια λειτουργία ενδιαφέρουσα- και είναι μια λειτουργία που όλοι λίγο-πολύ κάνουμε μέσα στο κεφάλι μας είτε είμαστε ηθοποιοί είτε όχι. Με την έννοια ότι σκεφτόμαστε πράγματα και τα ξαναζούμε ή τα σκεφτόμαστε και τα ζούμε πρώτη φορά.
Το θέατρο δεν είναι πολύ μακριά από αυτό. Οπότε δεν μπορώ να σας πω απαντήσω, γιατί στην ουσία δεν με προκαλεί ποτέ τίποτε σε κανένα ρόλο. Τα έργα συνήθως μου αρέσουν, αλλά μου αρέσουν ακόμη περισσότερο όταν η παράσταση τα κάνει ενδιαφέροντα. Ένας ρόλος από μόνος του δεν λέει τίποτε – ένας ρόλος στο πλαίσιο μιας παράστασης ζωντανής και ενδιαφέρουσας τότε ναι. Διότι στο θέατρο μου αρέσει να βλέπω ιστορίες να παρακολουθώ τις μοίρες των προσώπων και τις σχέσεις τους· αν πούμε ότι κάτι είναι προκλητικό, τότε αυτό είναι το προκλητικό. Αν και διαφωνώ με την έννοια όπως έλεγα.
Δυσκολίες μπορεί να έχει ένας ρόλος;
Εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ο καθένας. Ενδιαφέρον για μένα σε ένα ρόλο έχει όχι να βρω αυτό που πιθανώς πρέπει να κάνει κανείς αλλά αυτό που κάνει στην ουσία. Κι αυτό που κάνει κάθε φορά ως ηθοποιός δεν έγκειται στη δυσκολία- δεν θα το έλεγα δυσκολία – θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα. Πώς έχει ο συγγραφέας μπροστά στο άσπρο χαρτί τη δημιουργική αμηχανία; Κάτι ανάλογο συμβαίνει Πρόκειται για αμηχανία που συνοψίζεται ίσως στην αίσθηση ότι θέλω να κάνω κάτι. Και δεν ξέρω αυτό το κάτι πώς θα είναι όταν θα γίνει. Αυτή είναι η δουλειά που κάνω με το ρόλο. Αυτό έχει από μόνο του ένα δημιουργικό ενδιαφέρον – αν θέλετε να το πείτε και δυσκολία. Η έννοια της δυσκολίας παραπέμπει στο σχολείο, όπου σου έλεγαν ότι πρέπει να δυσκολευτείς για να μάθεις κάτι. Όχι, αυτά τα πράγματα γίνονται με χαρά. Με χαρά δημιουργική-γιατί ξεχνάμε τη δημιουργική χαρά και καταλήγουμε να κυνηγάμε ρόλους για να κάνουμε καριέρα Να σας πω την αλήθεια, με ενδιαφέρει να κάνω τη δουλειά μου με χαρά. Γιατί την έχω διαλέξει για να την κάνω με χαρά, δεν την έχω διαλέξει ούτε για να βρίσκω δυσκολίες ούτε για να λύνω αινίγματα. Αυτά είναι κλισέ που λέγονται στο θέατρο κατά κόρον και τα έχω βαρεθεί.
Τι απολαμβάνετε στη δημιουργική διαδικασία για το ανέβασμα αυτής της παράστασης;
Ο τρόπος δουλειάς είναι καταρχήν αυτός που με ενδιαφέρει, γι’αυτό και δουλεύω με τους συγκεκριμένους ανθρώπους. Λέγοντας ότι ο τρόπος δουλειάς έχει ενδιαφέρον εννοώ ότι όπου τίθεται ένα πρόβλημα, ο τρόπος με τον οποίο θα λυθεί θα είναι δημιουργικός και όχι χρησιμοποιώντας τις ευκολίες του επαγγέλματος ότι θα κάνουμε ένα μαγείρεμα όπου θα βάλουμε τη μια στρώση, θα βάλουμε την άλλη, αν δεν μας κάνει θα ξαναφτιάξουμε την πρώτη στρώση, θα ξαναφτιάξουμε την άλλη στρώση, θα το ξαναδοκιμάσουμε, θα το ξαναχαλά-σουμε, θα το ξαναμαγειρέψουμε. Αυτός είναι ο τρόπος δουλειάς με τον Γιάννη Χουβαρδά και όχι στη λογική να φτιάξουμε κάτι σκεπτόμενοι από την αρχή τι θα αρέσει και σε ποιους. Βλέπουμε ότι κάθε πρόβλημα οδηγεί σε κάτι καινούργιο και δημιουργικό.
Το κείμενο της παράστασης σας αρέσει;
Το κείμενο το διαλέγει ο σκηνοθέτης. Εγώ κοιτάζω πρώτα τη συνεργασία. Κοιτάξτε, το έργο αυτό είναι κλασικό, είναι δοκιμασμένο. Αρα το θέμα δεν είναι αν αρέσει σε εμένα ή όχι. Το κλασικό έργο είναι πάντα σαν ένα, ας το πούμε, πρόβλημα: πώς θα γίνει ενεργό. Τα θεατρικά κείμενα είναι ανενεργά. Εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι πώς θα ενεργοποιηθεί το έργο και ποιοι θα το ενεργοποιήσουν.
Ποια ερωτήματα απασχολούν τον Μενέλαο; Πώς τον φαντάζεστε;
Με κάθε ρόλο το πρώτο που βλέπω έχει σχέση με τον τρόπο με τον οποίο θα συναντηθώ εγώ με ένα πρόσωπο το οποίο είναι στο χαρτί. Δεν απασχολούν ερωτήματα τους ρόλους – οι ρόλοι έχουν δράσεις Δηλαδή, μπαίνουν στη σκηνή και αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα. Αυτό το πρόβλημα πρέπει να το λύσουν με κάποιο τρόπο -να το λύσει δηλαδή για αυτούς ο συγγραφέας- μέσω και των άλλων προσώπων. Οσον αφορά τον Μενέλαο, θα έλεγα ότι είναι καταρχήν ένας πολιτικός, ο οποίος μόλις εμφανίζεται στη σκηνή έρχεται αντιμέτωπος με το αίτημα να σώσει δύο ανθρώπους τον Ορέστη και την Ηλέκτρα. Καλείται να τους σώσει λόγω συγγενείας παρ’όλο που έχουν παραβεί το νόμο. Εναντίον της σωτηρίας τους τάσσεται ο Τυνδάρεως ο πατέρας της Κλυταιμνήστρας και παππούς του Ορέστη και της Ηλέκτρας ο οποίος λέει ότι οι δύο νέοι πρέπει να λιθοβοληθούν όπως έχει αποφασίσει η πόλη. Ο Μενέλαος παίρνει μια θέση πολιτική, με την τρέχουσα έννοια της πολιτικής δηλαδή μεσοβέζικη. Δεν παρεμβαίνει υπέρ της σωτηρίας των ανιψιών του. Όταν όμως θα είναι πια αναγκασμένος να δράσει γιατί έχουν πιάσει την κόρη του, τότε πλέον μπαίνει μαχητικά στην ιστορία Με μια εύκολη ανάγνωση θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο Μενέλαος είναι οπορτουνιστής. Ωστόσο, επειδή ο χαρακτηρισμός ανήκει στη σχετικά πρόσφατη ιστορία του δυτικού κόσμου, θα έλεγα ότι ακόμη και τον ίδιο χαρακτηρισμό να απέδιδαν σε ορισμένους συμπολίτες τους οι άνθρωποι του πέμπτου αιώνα, είμαι σίγουρος ότι ο οπορτουνιστής εκείνου του αιώνα θα είχε εντελώς διαφορετικά ετυμολογικά χαρακτηριστικά από τον σημερινό. Δεν μπορώ να κρίνω τον Μενέλαο. Δεν ξέρω πώς τον έγραψε ο συγγραφέας. Για μένα είναι ένα μυστήριο. Το πώς γράφουν οι αρχαίοι συγγραφείς τους ρόλους και τις πλοκές είναι ένα μυστήριο. Αντιμέτωπος με τους αρχαίους τραγικούς αισθάνομαι πάντα ότι έχω να αντιμετωπίσω μια τελείως διαφορετική δομή σκέψης
Γιατί ξανά και ξανά αρχαία τραγωδία;
Το θεατρικό παρελθόν που μας έχει παραδοθεί από την αρχαιότητα -και δεν εννοώ μόνο την αρχαία τραγωδία- είναι μαρτυρίες για τη ζωή των προγόνων μας- όχι των Ελλήνων προγόνων μας αλλά των ανθρώπων που έζησαν πολύ πριν από εμάς. Αυτό είναι μαγευτικό, γιατί με αυτή την έννοια στο νου του ανθρώπου πάντα συνυπάρχουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Συνεχώς ζούμε σε ένα μίγμα παρελθόντος παρόντος και μέλλοντος Αυτό το μίγμα το νομιμοποιεί απόλυτα η λογοτεχνία Το νομιμοποιεί απόλυτα το θέατρο. Γι’ αυτό παίζονται αυτά τα έργα, γιατί επιτελούν αυτήν τη λειτουργία. Όπως και όλα τα θεατρικά έργα – όσο πιο παλιά τόσο πιο καλά.
CAMERA STYLO 