Τόμας Οστερμάγερ και Σαίξπηρ συναντούν το ελληνικό κοινό στην Επίδαυρο. Το αρχαίο θέατρο απαλλάσσεται των γνωστών καθηκόντων του περί ακουστικής κ.ο.κ (ελέω μικροφώνων), γεμίζει η ορχήστρα του υγρό στοιχείο (πετρέλαιο, μέσα στο οποίο βαπτίζεται ο ηθοποιός – ήρωας) και λικνίζει τους θεατές στους ρυθμούς μίας ιδιαίτερης, τζαζοειδούς και έθνικ μουσικής. Όλα αυτά από τη Σαουμπίνε, μία ομάδα που πραγματικά απολαμβάνεις να βλέπεις επί σκηνής.
“Οθέλλος” Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Τόμας Oστερμάγερ Schaubühne Berlin ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ 6 και 7 Αυγούστου 2010 Ώρα έναρξης 21.00
Το έργο που παρακολούθησα το βράδυ της Παρασκευής φάνηκε να τέρπει τις αισθήσεις των θεατών, αιφνιδιάζοντάς με. Όχι πως δεν μέτρησα αρκετά καλά στοιχεία στην παράσταση, ο Γερμανός ξέρει να στήνει εξαιρετικές στιγμές και να εφευρίσκει πρωτότυπες σκηνοθετικές λύσεις, παρ όλα αυτά δεν ανυψώθηκε το θέαμα στο παραπέρα μίας προσπάθειας που θα είχε λόγο να υπάρχει ως μία ακόμα εκδοχή του γνωστού ζηλότυπου Μαυριτανού.
Η αρχή του έργου ήταν τόσο σύγχρονη, όπως τα κοστούμια των πρωταγωνιστών, όσο και πρωτόγονη, όπως η γύμνια του ζεύγους και ο μουσικός ρυθμός, σχεδόν βγαλμένος από τα πιο αρχαία μας ένστικτα. Μέσα στο πετρέλαιο (εν τέλει το ίδιο το σκοτάδι) βαπτίστηκαν όλοι οι ήρωες, ο Οθέλλος ενδεικτικά μόνο, καθώς όλη η σκηνή ήταν καλυμμένη με το πολύτιμο αυτό υγρό, συμβολίζοντας την αρχική τοποθεσία, την Βενετία. Στο κομμάτι της οπτικής και του εντυπωσιασμού ο σκηνοθέτης ήταν τόσο οικονόμος όσο και ευρηματικός, πολλές φορές βρίσκοντας λύσεις με χιούμορ (βλέπε τη σκηνή της θαλασσοταραχής). Σε καμία περίπτωση όμως δεν συνάντησα κάτι που δεν είχα ξαναδεί. Πολύ μουσική, τόσο ως χαλί αλλά και ως «διάλειμμα», που σχολίαζε ωστόσο τα δρώμενα, εξαιρετικοί φωτισμοί, παιχνίδια στο σκοτάδι, κάμερα με κοντινά στους ήρωες που προβάλλονταν στο Background, μια φορτωμένη καλά τεχνικά στοιχεία παράσταση.
Και οι ερμηνείες όλης της ομάδας πραγματικά υπέροχες. Όχι παρατονίες, σωστή κατανομή των ρόλων, με τον Ιάγο να ξεχωρίζει, λόγω της αβανταδόρικης ματιάς που του έριξε ο Οστερμάγερ. Με λίγο πιο υστερικές από όσο θα θελα τις γυναικείες παρουσίες, οι ρόλοι έπαιζαν τη μελωδία της σύγκρουσης που ο Σαίξπηρ αρχικά συνέθεσε. Παρ όλη την άψογη προσπάθεια όμως, παρά τα λαμπερά φώτα, τα ζωντανά χρώματα, το άσπρο και το μαύρο στην ιδανική του ανισορροπία με το μαύρο εν τέλει να απορροφά τα πάντα, η ψυχή της παράστασης δε μου φανερώθηκε ποτέ. Μου έλειψε το ιδανικό μοντάρισμα που θα έκοβε την φλυαρία, (κάποιοι αυτοσχολιασμοί περίσσευαν) και θα ενορχήστρωναν με την λιτότητα που ορίζει η ανάγκη του σκηνοθέτη το «οπερετικό» σύνολο .
Ο Οστερμάγερ έστρεψε τα φώτα και ανέδειξε ως βασικό πρωταγωνιστή της τραγωδίας τον φιλολογικά αποκαθηλωμένο Ιάγο. Ο κακός της ιστορίας είναι ένας αεικίνητος ροκ σταρ, που καταφέρνει να κερδίσει την συμπάθεια του κοινού. Έγινε αρεστός χάρη στον τρόπο που απολαμβάνει τα τεκταινόμενα, χωρίς καμία αγωνία για την έκβαση της πλεκτάνης του, σαν αράχνη που παρακολουθεί τα θύματά της λίγο πριν κατασπαραχτούν από αυτήν. Το εκπληκτικό ήταν πως έστρεφε την προσοχή του και στο κοινό, σε μία επικοινωνία άκρως λειτουργική. Κλείσιμο του ματιού από τον σκηνοθέτη, που έβαλε το κοινό να συνωμοτεί με τον υπασπιστή, κοροϊδεύοντας την αφέλεια των υπολοίπων.
Το καλοπροαίρετο για τον σκηνοθέτη δεν υπάρχει. Ο κυνισμός ζει και βασιλεύει, οι καιροσκόποι εμφιλοχωρούν σε πόστα εξουσίας, η εξουσία υποχωρεί αδύναμη στα ίδια της τα πάθη και τελικά το κριτήριο αθωότητας αφαιρείται από όλους. Ακόμα και το νερό είναι μαύρο. Θα μπορούσε να είναι κόκκινο, αλλά όχι, εδώ είναι ακόμα χειρότερα τα πράγματα, δεν υπάρχει ξεκάθαρο έγκλημα, μόνο η άβυσσος και τα κρίματά της.
Η ένστασή μου για το συγκεκριμένο ανέβασμα είναι πως όλα αυτά θα μπορούσαν να ειπωθούν και χωρίς το κείμενο του Σαίξπηρ. Είναι τόσο αδύναμοι οι σύγχρονοι συγγραφείς που δεν μπορούν να πλάσουν τέτοιους ήρωες ώστε να μην χρειάζεται να επιστρέφουμε κάθε φορά σε κάτι γνωστό, για να εμπνευστούμε και να μιλήσουμε για τα ανθρώπινα πάθη; Ο εκσυγχρονισμός ποτέ δεν έβλαψε κανέναν, απλά στην συγκεκριμένη, όπως και σε πολλές άλλες, περίπτωση δεν οδήγησε πουθενά παραπέρα. Θύμισε ένα ακόμα πρωτοποριακό ανέβασμα, όχι όμως μία πρόταση ουσιαστική. Η αιτία που διαβάζει κανείς ξανά και ξανά Σαίξπηρ, είναι η ανατομία της ανθρώπινης ψυχής που κάνει ο μέγας αυτός δραματουργός. Το να υποστηρίζω κάθε φορά μία ιδιαίτερη έως ύποπτη σχέση των βασικών ηρώων του (βλέπε εδώ φιλί Ιάγου- Οθέλλου), την ξεχωριστή δύναμη της σεξουαλικής πράξης ως κίνητρο των πράξεων των ηρώων κ.ο.κ , χωρίς να αρνούμαι ότι συμβαίνουν ή θα μπορούσαν να εννοηθούν, ωστόσο καταντάει επανάληψη των ίδιων μοτίβων με άλλα ρούχα και σκηνικά.
Ο λόγος που οι αρχαίοι δεν παρουσίαζαν φονικά επί σκηνής, ίσως δεν ήταν τόσο θέμα θρησκευτικό, όσο προσπάθεια αποφυγής της πρόκλησης των ενστίκτων του θεατή προκειμένου να κερδηθεί το ενδιαφέρον του. Ασφαλώς η παραπάνω εικασία υπάρχει στην εξωπραγματικής φαντασία μου και μόνο, θα ήθελα όμως να τονίσω με αυτόν τον τρόπο πόσο δύσκολο είναι να διατηρήσεις το μέτρο ενός κειμένου όταν επιθυμείς να το ξεπεράσεις.
Τα βράχια του θεάτρου μπορούν να κοιμούνται ήσυχα κάτω από τα κυπαρίσσια. Μία πισίνα μούσκεψε για λίγο τη δόξα τους, αλλά δεν κατάφερε να τους την κλέψει. Θα περιμένουν υποθέτω τη στιγμή που κάποιος θα εκμεταλλευτεί την ακουστική δύναμή τους, όχι αλλοιώνοντας αλλά απλά επανεφευρίσκοντας τον όρο τραγωδία, με μίμηση – ηδυσμένω λόγο – δράση – κάθαρση.
“ΤΑ ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΤΟΥ ΟΘΕΛΛΟΥ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΤΟΜΑΣ ΟΣΤΕΡΜΑΓΕΡ” του Γιάννη Καραμπίτσου-Αντί κριτικής παρουσίασης του “Οθέλλου” σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάγερ στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου 6 & 7 Αυγούστου 2010.
CAMERA STYLO 
Συμμφωνώ απολύτως!