Συζήτηση με τον Σαμ Μέντες και τον Κέβιν Σπέισι για τον Ριχάρδο Γ΄: εξερευνώντας τη σκοτεινή πλευρά (εφ)

ΝΕΟ!

[VIDEO] RICHARD III ΡΙΧΑΡΔΟΣ Γ ΚΕΒΙΝ ΣΠΕΪΣΙ- SAM MENDES KEVIN SPACEY ΣΑΜ ΜΕΝΤΕΣ 30 7 2011 ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ ANCIENT THEATER OF EPIDAURUS

 

Γιατί επιλέξατε τον Ριχάρδο Γ ως τε­λευταία παράσταση του Bridge Proj­ect;

Σαμ Μέντες: Όταν συλλάβαμε την ιδέα του Bridge Project, σχεδιάζαμε εξαρχής ότι ο Κέβιν θα πρωταγωνιστούσε στην τελευταία παράσταση. Το κάστινγκ και η επιλογή έργων είναι θέμα συγχρονι­σμού, οπότε, για μένα, το ζήτημα ήταν να βρω ένα όχημα για τον Κέβιν. Πά­ντοτε πίστευα, ακόμα και πριν τον γνω­ρίσω, όταν τον είχα δει στους Συνήθεις υπότπους και στο Seven, ότι πρόκειται για έναν τεχνικά ευφυέστατο ηθοποιό που είχε γεννηθεί για να παίξει τον Ρι­χάρδο. Είχα σκηνοθετήσει το έργο πριν 20 χρόνια, αλλά το στοιχείο που ξεκλείδωσε αυτή τη φορά την απόφαση να το ξανακάνω ήταν η συμμετοχή του Κέβιν στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ήθελα να απελευθερώσει πάλι τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού του.

Πώς είναι να σου ζητάνε να απελευ­θερώσεις τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού σου;

Κέβιν Σπέισι: Γι αυτό το ρόλο πρέπει
να πας σε μέρη που δεν θέλεις να πας, να εξετάσεις πράγματα για τα οποία έχεις μετανιώσει στη ζωή σου, να ξεθάψεις όλα τα σκατά. Έπειτα πρέπει να έχεις το θάρρος να το μοιραστείς αυτό με το κοινό, να πεις: «ορίστε, δεν έχω τίποτε να κρύψω, τίποτε να ντραπώ, αυτός εί­μαι, με όλα μου τα ελαττώματα». Ο Ρι­χάρδος είναι απίστευτος χαρακτήρας, γιατί κάνει όλα τα πράγματα που επι­διώκει και λέει ότι θα κάνει και είναι τόσο ευχαριστημένος με την έκβαση, που συ­νεχώς μεγαλώνει την πρόκληση. Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα για τον ηθοποιό από κάθε άποψη. Πρόκειται για έναν απαιτητικό ρόλο σωματικά και συναι­σθηματικά, που προϋποθέτει δεξιότητα με τη γλώσσα και τη δέσμευση να δώ­σεις το 150%. Γι’ αυτό σταμάτησα το ποτό, το τσιγάρο, τα πάντα: για να αφο­σιωθώ σ’ αυτό το χαρακτήρα.

Καθώς εξερευνούσατε το κείμενο του Σαίξπηρ, ποιες αντηχήσεις στο σή­μερα ήταν εμφανείς;

Σαμ Μέντες: Όταν διαχωρίσεις τον Ρι­χάρδο Γ από τα ιστορικά θεατρικά έργα και τον βγάλεις από το ιστορικό πλαίσιο του Πολέμου των Ρόδων, στον οποίο αναφέρεται, τότε ξεπροβάλλει ως ένα έργο, όχι τόσο για τη μοναρχία και την αγγλική ιστορία, όσο για την εξουσία. Κατά μία έννοια είναι ένα από τα πρώτα σημαντικά πορτρέτα ενός σύγχρονου δικτάτορα. Είναι καταπληκτικό ότι στον 21ο αιώνα υπάρχουν ακόμα προσωπι­κότητες στα πρωτοσέλιδα κάθε εφημε­ρίδας, όπως ο Καντάφι ή ο Μουμπάρακ, οι οποίοι είναι ακριβώς αυτό που περιέ­γραφε και ανέτεμνε ο Σαίξπηρ πριν από 400 χρόνια. Ανεβάζοντας τον Ριχάρδο Γ μ’ έναν διεθνή οργανισμό μπορείς να χαλαρώσεις τους δεσμούς που τον κά­νουν αμιγώς αγγλικό και γίνεται, ίσως μ’ αυτό τον τρόπο, λίγο πιο παγκόσμιος -μια μελέτη της δικτατορίας. Με ενδια­φέρον παρατηρεί κανείς πως τέτοιες προσωπικότητες εμφανίζονται σε πε­ριόδους χάους, με τη φήμη για σίγουρη και αμερόληπτη πληροφόρηση, υπο­σχόμενοι την τάξη. Όταν, όμως, κατα­κτήσουν την εξουσία, αποκαλύπτεται το σημείο της διαφθοράς στο οποίο έχουν φτάσει.

Κέβιν Σπέισι: Αυτό που σε ξαφνιάζει πάντα με τα θεατρικά έργα που έχουν γραφτεί μια άλλη εποχή είναι η εντυπω­σιακή ελαστικότητα τους. Όταν ακούς, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίο ο Σαίξπηρ καταπιάνεται με τις σχέσεις, αν και αρχικά οι λέξεις μοιάζουν ξένες, στην πραγματικότητα είναι προσιτές, τα κίνητρα είναι καθαρά και οι αντηχήσεις σύγχρονες. Αν βάλεις αυτά το λόγια d ένα επίκαιρο πλαίσιο -θα μπορούσε σ’ αυτή τη θέση να είναι ο Καντάφι ή ο Μουμπάρακ- γίνεται εμφανές πόσο ο Ριχάρδος Γ μοιάζει μ’ αυτόν τον τύπο προσωπικότητας, με τα μέσα επικοινω­νίας και την χειραγώγηση, τις συμμαχίες και τους ασήμαντους φθόνους. Είναι συ­ναρπαστικό το πόσο γνώριμο είναι αυτό στο σύγχρονο κοινό, ακόμα κι αν δεν γνωρίζει καλά τον Σαίξπηρ.

Ποια άλλα στοιχεία κάνουν το έργο ιδιαίτερο;

Σαμ Μέντες: Στον Ριχάρδο Γ καταλα­βαίνει κανείς πως ο Σαίξπηρ ήταν νέος συγγραφέας όταν έγραφε το έργο -το ολοκλήρωσε σχετικά νωρίς στην κα­ριέρα του-, διερευνώντας τις πολλές στυλιστικές ευκαιρίες που του προσέ­φερε το θέατρο. Δομεί σκηνές λοιπόν, με διαφορετικές φόρμες. Υπάρχει ένας νατουραλιστικός θάνατος κι ένας άκρως στιλιζαρισμένος θάνατος. Γράφει σχεδόν τελετουργικές σκηνές θρήνου και πολύ αστείες σκηνές πολιτικής ίντριγκας. Δεν φοβάται να ενορχηστρώσει παράφωνες σκηνές συνδέοντας την υψηλή κωμωδία με τη βαθιά τραγωδία. Αυτό είναι ακόμα και σήμερα πολύ θαρραλέο – ένα έργο με πλήθος αισθητικών επιλογών από το οποίο αναδεικνύεται ένα ενοποιημένο σύνολο. Κι αυτό προσδίδει στο έργο τη σύγχρονη χροιά του.

Πόσο σημαντική είναι η σχέση που δομεί ο Σαίξπηρ μεταξύ του Ριχάρ­δου και του κοινού;

Κέβιν Σπέισι: Μοναδική, γιατί ο Ριχάρ­δος κάνει αποκαλύψεις στο κοινό, το οποίο μετατρέπεται σε συν-συνωμότη του. Ευφυώς, ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί άμεσες προσφωνήσεις σε μεγάλο μέ­ρος του έργου. Σε μια σκηνή της πέ­μπτης πράξης αφού ξυπνάει από τον εφιάλτη του, αιφνιδιάζει το κοινό με την ετοιμότητα του να κάνει αποκαλύψεις. Νιώθει ίσως την ανάγκη να μοιραστεί τις εμπειρίες και τα συναισθήματα του. Είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται η εντύπωση ότι μπορεί να έχει ηθικές αναστολές, να νιώθει ένοχος ή να μετα­νιώνει. Είναι συναρπαστική ανακάλυψη.

Σαμ Μέντες: Ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί θεατρικές φόρμες που παραμένουν απί­στευτα σύγχρονες – όπως η άμεση προ­σφώνηση. Δεν χρησιμοποιεί τόσο πολύ αυτή τη φόρμα στα άλλα ιστορικά έργα του. Ο Ριχάρδος β’ και ο Ερρίκος Ε’ μιλάνε μόνοι τους μ’ένα είδος εσωτερικού μο­νολόγου, στο Θεό, αλλά μόνο ο Ριχάρδος Γ’ και ο Φάλσταφ περπατάνε ως τη μέση της σκηνής κοιτάνε το κοινό στα μάτια και λένε: «Μιλάω σ’εσάς σ» εσάς που κά­θεστε σ’αυτές τις θέσεις». Ακόμα και σή­μερα, παραμένει τολμηρό.

[Η συνομιλία των δυο βασικών συνετελστών της παράστασης είναι μετάφραση από το πρόγραμμα του Old Vic]

• RICHARD III (ΡΙΧΑΡΔΟΣ Γ΄) SAM MENDES- KEVIN SPACEY PHOTOSTORY- η παράσταση μέσα από φωτογραφίες
• Kevin Spacey: “το θέατρο χρειάζεται τη βοήθειά μου, όχι οι ταινίες», της Έλενας Χρηστοπούλου (εφ)

• William Shakespeare, Ριχάρδος ο Γ’, The Bridge Project σκην: Σαμ Μέντες, 29-30 Ιουλίου 2011, 21:00, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου