Σενάρια μερικής ή ολικής χρεοκοπίας εντός ή εκτός ευρώ
Όλα τα σενάρια για:
ΜΙΣΘΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ
ΔΑΝΕΙΑ
ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΕΞΑΓΩΓΕΣ
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
| Αστάθμητοι Παράγοντες
Οι αντιφατικές δηλώσεις και οι γρίφοι κορυφαίων αξιωματούχων της Ε.Ε. και του ΔΝΤ όλη την προηγούμενη εβδομάδα περιέπλεξαν περισσότερο την κατάσταση που δημιουργήθηκε το τελευταίο διάστημα. Από τη μια δήλωναν ότι «δεν υπάρχει περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας» και από την άλλη διευκρίνιζαν ότι «θα κάνουν τα πάντα να μην οδηγηθεί η χώρα σε ανεξέλεγκτη χρεοκοπία», αφήνοντας έτσι όλα τα σενάρια ανοιχτά.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν οι δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγής των όρων (ή μέρους αυτών) της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου για την ανταλλαγή ελληνικών ομολόγων. Όπως είπε «υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων θα πρέπει να επανεξεταστεί το κατά πόσο είναι εφαρμόσιμοι οι όροι της συμφωνίας του Ιουλίου» υπονοώντας τη χαμηλότερη της προσδοκώμενης συμμετοχή ιδιωτών στο πρόγραμμα. Πάντως ο ίδιος επέμεινε ότι «είναι σημαντικό να εφαρμοστούν με τη μέγιστη σοβαρότητα οι αποφάσεις που ελήφθησαν τον Ιούλιο, ακυρώνοντας έτσι τις προηγούμενες δηλώσεις του.
Στο πλέον κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η ελληνική οικονομία, με τις επιλογές ή τους δρόμους που θα ακολουθήσει να επιβάλλονται ουσιαστικά από άλλους, αλλά τις επιπτώσεις που θα φέρουν οι επιλογές αυτές να τις υφίστανται αποκλειστικά οι Έλληνες πολίτες.
Τις επιλογές που μας έχουν απομείνει τις περιγράφουν ήδη αναλυτές και διεθνείς οίκοι, εξετάζοντας όλα τα πιθανά σενάρια, ακόμα και αυτά που μέχρι πρόσφατα ήταν «ταμπού» όπως την έξοδο της χώρας από το ευρώ και την επιστροφή στη δραχμή.
Το κρίσιμο σταυροδρόμι περιλαμβάνει πλέον τρεις επιλογές, τη μια πιο επώδυνη από την άλλη και είναι συνάρτηση των οικονομικών επιπτώσεων που έχει η μία ή η άλλη επιλογή στις οικονομίες των άλλων χωρών της Ευρωζώνης.
Η πρώτη προβλέπει κατάσταση αναδιάρθρωσης του χρέους («μερική χρεοκοπία» την αποκαλούν αναλυτές και διεθνείς οίκοι) με τη συμμετοχή ιδιωτών, δηλαδή η κατάσταση την οποία προσπαθεί να επιτύχει η ελληνική πλευρά στο πλαίσιο των αποφάσεων του Ιουλίου.
Η δεύτερη επιλογή αφορά τη συντεταγμένη χρεοκοπία, αλλά με παραμονή της χώρας μας στο ευρώ και η τρίτη προβλέπει ολική χρεοκοπία με έξοδο από το ευρώ και επιστροφή στη δραχμή.
Αστάθμητοι παράγοντες
Το ποια λύση θα επιλεγεί είναι αποτέλεσμα πλήθους παραγόντων και αστάθμητων συντελεστών όπως οι κοινωνικές αντιδράσεις, αλλά και του κόστους για τα άλλα μέλη της Ευρωζώνης. Επίσης, βαρύνουσα σημασία έχει και η αποτελεσματικότητα των μέτρων που θα πάρουν οι Βρυξέλλες για την ανάσχεσης της κρίσης και την αποτροπή του ντόμινο από τη μετάδοση των παρενεργειών από την Ελλάδα.
Για παράδειγμα, υπάρχουν αναλύσεις που λένε ότι μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν επώδυνη και για την Ευρωζώνη και επίσης έχουν γίνει υπολογισμοί πως το κόστος για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες από την εγκατάλειψη του ευρώ θα ήταν μεγαλύτερο από το κόστος διατήρησής του και στήριξης των αδύναμων κρίκων του. Άλλες, υποστηρίζουν το αντίθετο.Σε κάθε περίπτωση το κόστος είναι απτό, όποια και είναι η επιλογή, για μια σειρά από κλάδους της ελληνικής οικονομίας και την ίδια την κοινωνία.
ΜΙΣΘΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών
Οι πιστωτές μας συνεχίζουν να απαιτούν συρρίκνωση των κατώτατων αμοιβών και συντάξεων, είτε με άμεσες περικοπές όπως προβλέπουν τα τελευταία μέτρα είτε έμμεσα μέσω κατάργησης αφορολογήτων και γενικά αύξησης φόρων. Η συρρίκνωση θα αφορά τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα γύρω στο 20% κατά μέσο όρο.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ
καταργούνται και τα… υπολείμματα επιδομάτων και δώρων που έχουν απομείνει στους μισθούς και συντάξεις του Δημοσίου, μέτρο που επεκτείνεται και στον ιδιωτικό τομέα. Νέες περικοπές στις ονομαστικές αμοιβές θα ανεβάσουν τις συνολικές απώλειες εργαζομένων στο 40%, ενώ οι μισθοί για τους νεοπροσλαμβανόμενους θα είναι σε βαλκανικά επίπεδα.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ
Η στάση πληρωμών θα έχει άμεση επίπτωση στην καταβολή συντάξεων και μισθών του Δημοσίου, ενώ πολλές θα είναι και οι επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα που θα αδυνατούν να καταβάλλουν αμοιβές. Η έλλειψη ρευστότητας θα οδηγήσει σε «πάγωμα» της κατανάλωσης ακόμη και των πλέον βασικών ειδών, με συνακόλουθη αδυναμία πληρωμών στους μισθούς των υπαλλήλων.
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Δεν κινδυνεύουν οι καταθέσεις, καθώς οι απώλειες των τραπεζών από το μερικό «κούρεμα» των ομολόγων, εύκολα ή δύσκολα καλύπτονται. Εως ότου υπάρξει μια σταθεροποίηση στη νέα κατάσταση, οι καταθέτες θα συνεχίσουν να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους για να προστατευθούν από ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Οι τράπεζες θα χάσουν τεράστια κεφάλαια από μια συντεταγμένη πτώχευση και κούρεμα των ομολόγων του Δημοσίου που κατέχουν σε ποσοστά 50%, με αποτέλεσμα να σταματήσουν άμεσα τις χρηματοδοτήσεις οποιασδήποτε μορφής. Η εύρρυθμη λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα αντιδράσει ο μηχανισμός στήριξης.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Ο χρηματοοικονομικός κλάδος θα καταστραφεί, καθώς όλοι θα τρέξουν μαζικά στις τράπεζες για αναλήψεις των καταθέσεών τους, οι τράπεζες θα αδυνατούν να αντεπεξέλθουν και η κρατικοποίησή τους θα είναι η μοναδική λύση. Η επιστροφή στη δραχμή θα συνοδευτεί με υποτίμηση, γεγονός που θα μειώσει αντίστοιχα (σε μεγάλο ποσοστό) τις καταθέσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων.
ΔΑΝΕΙΑ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Τα επιτόκια θα εξακολουθήσουν να είναι συνδεδεμένα με το ευρώ και οι όποιες διαφοροποιήσεις θα οφείλονται στη διασύνδεσή τους με τις επισφάλειες. Οσο θα αδυνατούν να πληρώνουν οι δανειολήπτες, τόσο θα αυξάνονται. Τα δάνεια θα εξακολουθήσουν να αποτελούν ζητούμενο για την πλειοψηφία των ιδιωτών, αφού η ρευστότητα για τη χρηματοδότηση της οικονομίας θα συναντά τις σημερινές δυσκολίες.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Η τραπεζική ρευστότητα θα είναι είδος υπό εξαφάνιση, ακόμα και στην περίπτωση που οι απώλειες των πιστωτικών ιδρυμάτων από το μεγάλο κούρεμα τον ομολόγων καλυφθούν από τον μηχανισμό στήριξης. Ακόμα και αν βρεθούν άλλες πηγές ρευστότητας, δάνεια θα παίρνουν μόνον οι λίγοι και με ισχυρές εγγυήσεις.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Η τραπεζική χρηματοδότηση θα αποτελεί παρελθόν, ακόμα και όταν ηρεμήσουν τα πράγματα από το σοκ της χρεοκοπίας. Πολύ αργότερα και με δεδομένο ότι οι τράπεζες που θα διασωθούν θα είναι κρατικές, ο δανεισμός θα είναι όπως πριν 30 ? 40 χρόνια. Με φειδώ και αφού ο επιχειρηματίας συμμετέχει στο ρίσκο με δικά του κεφάλαια, ενώ για τα νοικοκυριά θα περιορίζεται μόνον σε δανειοδοτήσεις κατοικιών κατά ένα ποσοστό 20-30%.
ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: «Μάζεμα» του τραπεζικού κλάδου με περαιτέρω συγχωνεύσεις και μεγαλύτερη φειδώ στις χορηγήσεις. Η ρευστότητα θα εξακολουθεί να είναι περιορισμένη και η βασική τραπεζική εργασία θα είναι η συγκέντρωση μικροκαταθέσεων και γενικότερα η καλύτερη διαχείριση της σημερινής κατάστασης, με το κύριο βάρος να πέφτει στη διαχείριση των επισφαλειών από τα παλιότερα δάνεια.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Το τραπεζικό σύστημα θα βρεθεί αντιμέτωπο με πρωτόγνωρο κίνδυνο κατάρρευσης και με μοναδική ασπίδα προστασίας τη βούληση των Ευρωπαίων να τις στηρίξουν με κεφάλαια. Οι μεγάλες απομειώσεις στα χαρτοφυλάκιά τους θα τις καθιστούσε ευάλωτες σε κρατικοποιήσεις. Η δυνατότητα διατήρησης του ευρώ, ακόμη και σε περίπτωση πτωχεύσεως, είναι πολύ σημαντική, καθώς εξασφαλίζεται έτσι το ύψος των καταθέσεων.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Ο χρηματοοικονομικός κλάδος θα συντριβεί και θα παρατηρηθούν μαζικές εκροές καταθέσεων πέρα από τις τεράστιες ζημίες που θα υποστεί το ενεργητικό των τραπεζών. Ακόμα και ακραία μέτρα όπως ο περιορισμός ή το πάγωμα της κίνησης κεφαλαίων δεν θα μπορούσε να φέρει ομαλοποίηση του τραπεζικού συστήματος.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Η πτώση του τζίρου θα παγιωθεί αφού θα ακολουθεί την πτώση της κατανάλωσης. Και με δεδομένη την αδυναμία τραπεζικής χρηματοδότησης και τη συσσώρευση ζημιών από τα προηγούμενα χρόνια θα οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις στην ανυπαρξία. Νέες επιχειρήσεις με νέα δεδομένα θα μπορέσουν να επιβιώσουν, επιβίωση που είναι συνδεδεμένη με τις πληρωμές του Δημοσίου και την αγοραστική ικανότητα των ιδιωτών.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεων θα κλείσουν, οι υπόλοιπες θα υπολειτουργούν και θα βγουν στην επιφάνεια εταιρείες χαμηλού κόστους που παρέχουν φθηνά προϊόντα. Παραδοσιακές εταιρείες θα χρεοκοπήσουν αφού οι τράπεζες θα προχωρήσουν σε πλειστηριασμούς των παγίων τους ή θα αναγκαστούν να βάλουν λουκέτο υπό το βάρος της έλλειψης νέας χρηματοδότησης.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Το σοκ της αποπομπής από το ευρώ θα οδηγήσει άμεσα στο κλείσιμο χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ τεράστια θα είναι τα προβλήματα και για τις μεγάλες εταιρείες, ιδιαίτερα τις εμπορικές, βιομηχανικές και της παροχής υπηρεσιών. Αιτία η δραματική υποτίμηση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών. Θα σημειωθεί κατακόρυφη άνοδος των τιμών και των επιτοκίων.
ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Ολα υπό πίεση και η όποια κοινωνική παροχή θα είναι… ανταποδοτική, καθώς οι πολίτες θα συμμετέχουν καταβάλλοντας ένα ποσοστό. Για παράδειγμα, η αγορά φαρμάκων και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη θα έχει μεγαλύτερη συμμετοχή των ασφαλισμένων, ενώ τα επιδόματα και τα βοηθήματα στους ασθενέστερους θα επανεξεταστούν με στόχο να περιοριστούν σε ένα μικρό αριθμό.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Περαιτέρω περικοπή των κοινωνικών παροχών όπου η περίθαλψη και η υγεία θα χορηγούνται ανάλογα με τη δυνατότητα του ασφαλιστικού ταμείου. Δεν θα καλύπτονται οι εξετάσεις, τα φάρμακα θα αγοράζονται ή θα απαιτούν μεγαλύτερη συμμετοχή των ασφαλισμένων. Τα επιδόματα στις ασθενέστερες ομάδες του πληθυσμού θα κοπούν και δεν θα συνδέονται πλέον ούτε με το εισόδημα.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Πλήρης κατάρρευση του κοινωνικού κράτους η οποία θα φέρει εξαθλίωση στις μεγάλες μάζες του πληθυσμού. Οσο το κράτος αντέχει, θα καλύπτει για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη απόρων, μισθωτών και χαμηλοσυνταξιούχων, ενώ τα επιδόματα της πρόνοιας θα είναι πενιχρά.
ΕΞΑΓΩΓΕΣ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Οι επιχειρήσεις που έχουν στραφεί σε νέες αγορές θα συνεχίσουν να ανθούν και μάλιστα με καλύτερους όρους όσο περνούσε η κρίση αβεβαιότητας. Τα παραδοσιακά εξαγωγικά μας προϊόντα θα συνέχιζαν να βρίσκουν θέση στις ξένες αγορές και θα γίνονταν πιο ανταγωνιστικά αφού το κόστος θα ήταν μικρότερο λόγω μείωσης μισθών.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Ολο και περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις θα αναγκάζονταν να αναζητήσουν νέες αγορές λόγω της ύφεσης της εγχώριας οικονομίας. Κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία θα ήταν η εξεύρεση χρηματοδοτικών εργαλείων από την Ευρωπαϊκή Ενωση καθώς ο τραπεζικός τομέας θα αδυνατούσε.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Η υποτίμηση θα έκανε πιο ανταγωνιστικά τα προϊόντα μας με αποτέλεσμα την ενίσχυση των εξαγωγών. Πάντως, η σύγχρονη ιστορία της χώρας έχει δείξει ότι η οικονομία μας δεν μπόρεσε να διατηρήσει το πλεονέκτημα της υποτίμησης για περισσότερο από 2 χρόνια.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
1ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Μερική χρεοκοπία με τη συμμετοχή ιδιωτών: Η αύξηση της ανεργίας θα ήταν δεδομένη όσο θα συνεχιζόταν η ύφεση στην οικονομία, ενώ στις στρατιές των ανέργων του ιδιωτικού τομέα θα προστίθενται οι απολύσεις υπαλλήλων από το Δημόσιο. Ελπίδες για αντιστροφή της κατάστασης υπάρχουν και συνδέονται με τις νέες επενδύσεις που μπορούν να φέρουν τράπεζες και τα κονδύλια του ΕΣΠΑ και γενικά η επανεκκίνηση της επιχειρηματικότητας που θα έχει σαφώς έναν πιο εξαγωγικό προσανατολισμό.
2ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και παραμονή στο ευρώ: Η επιχειρηματικότητα θα κινούταν στο μηδέν από τα συντριπτικά πλήγματα στην οικονομία εξαιτίας της μερικής πτώχευσης, με επακόλουθο απώλειες νέων θέσεων εργασίας. Η απασχόληση θα είναι μειωμένη και συνδεδεμένη άμεσα με τις ενέργειες στήριξης της ελληνικής οικονομίας μέσω ενίσχυσης της τραπεζικής ρευστότητας και διοχέτευσης της στην πραγματική οικονομία.
3ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ολική χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ: Το άμεσο κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων θα δημιουργούσε νέες στρατιές ανέργων. Οι ένταονοι κλυδωνισμοί λόγω ύφεσης και αστάθειας θα καθιστούσαν ακόμη λιγότερο ελκυστική τη χώρα στα ξένα κεφάλαια.
Από το Έθνος της Κυριακής
Τα σενάρια της χρεοκοπίας
Του Δημήτρη Καζάκη
Οικονομολόγου – αναλυτή
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ “Π” ΣΤΙΣ 11-11-10)
«Οι αμέσως επόμενοι μήνες θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι», δήλωσε ο πρόεδρος του ΣΕΒ την επομένη των εκλογών και είχε δίκιο. Όχι τόσο για τα πρόσθετα μέτρα που έρχονται, όσο επειδή θα αποκαλυφθούν τα δεδομένα του σχεδίου ελεγχόμενης πτώχευσης, που πέρασαν η Μέρκελκαι ο Σαρκοζί στις 28.10 από τη σύνοδο του Eurogroup. Ένα σχέδιο που έχει αναλάβει η «ομάδα εργασίας» του Χέρμαν βαν Ρομπάι να επεξεργαστεί στις λεπτομέρειές του.
Αυτός είναι κι ο λόγος που ο κ. Σαμαράς, μετά τη συνάντησή του με τον κ. Ρομπάι στις 28.10, έσπευσε να δηλώσει:
«Βρήκα, επιπλέον, την ευκαιρία να δηλώσω στον κ. Ρομπάι ότι θα είμαι κατηγορηματικά αντίθετος στην ιδέα της ελεγχόμενης χρεοκοπίας, που πολλοί εμφανίζουν ως ουσιώδες στοιχείο στον υπό σύσταση μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό. Και υπεστήριξα με θέρμη ότι μία ελεγχόμενη πτώχευση είναι πτώχευση για τη χώρα που την υφίσταται και ελεγχόμενη για όλες τις υπόλοιπες. Μπορεί να λειτουργήσει όχι ως μηχανισμός διάσωσης των αδύναμων χωρών, αλλά ως μηχανισμός που τις διαχωρίζει, τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες, τις ισχυρότερες. Και, αντί να καθιστά έτσι ισχυρότερη, γενικά, την Ευρωζώνη, αποδυναμώνει την ενότητα της Ευρωζώνης. Και θα ήταν μεγάλο λάθος».
Έτσι ο κ. Σαμαράς αποκάλυψε επίσημα τα βασικά χαρακτηριστικά της ελεγχόμενης πτώχευσης που προετοιμάζεται για την Ελλάδα και τις άλλες «προβληματικές» χώρες της Ευρωζώνης. Γιατί όντως αυτό συμβαίνει: μια ελεγχόμενη πτώχευση είναι πτώχευση για τη χώρα που την υφίσταται και ελεγχόμενη για όλες τις υπόλοιπες, αλλά κυρίως για τις τράπεζες και τους τοκογλύφους των αγορών. Ωστόσο ο κ. Σαμαράς δεν διευκρίνισε τι σημαίνει πρακτικά το ότι διαφωνεί με την «ιδέα» της ελεγχόμενης πτώχευσης. Τι σκέφτεται να κάνει από τη στιγμή που προωθείται, όπως ξέρει πολύ καλά, για την Ελλάδα; Τίποτε απολύτως. Απλώς διατυπώνει δημόσια τη διαφωνία του για να τη χρησιμοποιήσει κατόπιν ως άλλοθι αποδοχής άνωθεν και έξωθεν τετελεσμένων.
Η ελεγχόμενη πτώχευση
Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του σχεδίου της ελεγχόμενης πτώχευσης; Η αναδιάρθρωση του χρέους με «κούρεμα» ή χωρίς. Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι αναδιάρθρωση ή ανάταξη του χρέους είναι μια διαδικασία σύμφυτη με την επίσημη πτώχευση της χώρας. Μόνο που γίνεται με όρους αγοράς και υπό διεθνή επιτήρηση, προκειμένου να περιοριστούν οι επιπτώσεις της στο εξωτερικό. Όταν ένα κράτος βρίσκεται σε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους του, τότε οι δανειστές του επιχειρούν να προωθήσουν ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης ή ανάταξης, που συνήθως περιλαμβάνει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά:
1. Την έκδοση νέων ομολόγων ή άλλων αξιών που αντικαθιστούν μέρος ή το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους και επιτρέπουν την επιμήκυνση της μέσης διάρκειας αποπληρωμής του δημόσιου χρέους.
2. Τη μερική ή ολική αναστολή της πληρωμής τόκων ή χρεολυσίων για ένα διάστημα προκειμένου το κράτος να ολοκληρώσει τη διαδικασία αναδιάρθρωσης.
3. Την εισαγωγή ειδικών ρητρών στις νέες εκδόσεις ομολόγων που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αλλάξουν στο μέλλον οι όροι πληρωμής τους, αλλά και τις προβλεπόμενες εγγυήσεις ήαποζημιώσεις των κατόχων τους σε περίπτωση αδυναμίας εξόφλησης.
4. Την παροχή πρόσθετης ρευστότητας για την αποφυγή της μονομερούς παύσης πληρωμών είτε μέσω των χρηματοδοτικών προγραμμάτων του ΔΝΤ είτε με την έκδοση ειδικών ομολόγων στη διεθνή αγορά κεφαλαίων. Τον ρόλο αυτόν υποτίθεται ότι καλείται να παίξει το Ταμείο Σταθερότητας της Ε.Ε., που ιδρύθηκε αρχικά για τρία χρόνια, αλλά η Μέρκελ και ο Σαρκοζί θέλουν να το μετατρέψουν σε μόνιμομηχανισμό της Ευρωζώνης για να αναλαμβάνει τις υπό πτώχευση χώρες. Αυτό αποφασίστηκε στις 28.9.
Μια από τις περιπτώσεις αναδιάρθρωσης χρέους, που οι αγορές θεωρούν ίσως την πλέον πετυχημένη, είναι αυτή της Ουρουγουάης το 2003. Με μια μόνη κίνηση τον Απρίλιο – Μάιο του 2003 όλα τα κρατικά ομόλογα της χώρας σε ξένο νόμισμα (σε δολάριο, ευρώ, γιεν, λίρες, στερλίνες και πέσος Χιλής) ανταλλάχτηκαν με νέα ομόλογα κατατεθειμένα στην Securities and Exchange Commission των ΗΠΑ. Τα νέα ομόλογα περιλάμβαναν συγκεκριμένες Ρήτρες Συλλογικής Δράσης (Collective Action Clause) που προβλέπουν ότι τυχόν αλλαγή των όρων πληρωμής των νέων ομολόγων απαιτούν τη συμφωνία των κατόχων του 85% της συνολική αξίας τους και το 66,6% της κάθε συγκεκριμένης σειράς ομολόγων.
Η συνολική αξία του εξωτερικού χρέους με βάση αυτή την αναδιάρθρωση – που επίσημα ονομάστηκε Εθελοντική Αλλαγή Προφίλ Χρέους (Voluntary Debt Re-Profiling) – δεν μειώθηκε περισσότερο από 8%προκειμένου η κυβέρνηση της Ουρουγουάης να μπορέσει να βγει στις αγορές και να δανειστεί εκ νέου. Κι όλα έγιναν κάτω από την αυστηρή επίβλεψη και κηδεμονία του ΔΝΤ.
Γλίτωσε η Ουρουγουάη από την υστερική λιτότητα και το χρέος με την αναδιάρθρωση; Όχι. Παρότι από 90% του ΑΕΠ της χώρας το 2004 το χρέος βρίσκεται γύρω στο 60% του ΑΕΠ το 2010, η εξυπηρέτησή του συνεχίζει να καλπάζει. Σήμερα το εξωτερικό χρέος της χώρας είναι ακόμη μεγαλύτερο από ό,τι την εποχή της αναδιάρθρωσης (από 50% του συνόλου το 2003, σήμερα ξεπερνά το 57%) αυξάνοντας την εξάρτηση από τις διεθνείς αγορές.
Η αιματηρή λιτότητα και η μετακύλιση σημαντικού μέρους του εσωτερικού δημόσιου χρέους στον φορολογούμενο οδήγησε στη μείωση του συνολικού χρέους ως ποσοστό στο ΑΕΠ. Όμως τα ελλείμματα γνωρίζουν νέες εξάρσεις και τα προγράμματα προσαρμογής έχουν οδηγήσει το 60% και πλέον του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας. Η χώρα δεν πτώχευσε επίσημα, αλλά πτώχευσεανεπανόρθωτα ο πληθυσμός της. Το κατά πόσο ακόμη η Ουρουγουάη θα συνεχίσει να αποφεύγει και την επίσημη πτώχευση είναι υπόθεση συγκυριών.
Ο Σόιμπλε αποκαλύπτει
Κάτι ανάλογο φαίνεται να ετοιμάζεται και για την Ελλάδα. Όπως κι αν το ονομάσουν επίσημα, θα είναι μια αναδιάρθρωση χρέους. Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε (Der Spiegel, 6.11), το μοντέλο θα είναι μάλλον δύο φάσεων και το περιγράφει ως εξής: «Σε μια πρώτη φάση θα μπορούσε να επιμηκυνθεί η διάρκεια εκείνων των ομολόγων, των οποίων σ’ αυτή την κρίσιμη φάση λήγει η προθεσμία αποπληρωμής. Αν αυτό δεν βοηθήσει, σε μια δεύτερη φάση οι ιδιώτες πιστωτές θα πρέπει να δεχθούν περικοπή των απαιτήσεών τους. Σε αντάλλαγμα θα λάβουν εγγυήσεις για τις υπόλοιπες».
Με ανάλογο πνεύμα και το τελευταίο Economist εξηγεί ότι «ένα ιδανικό σχέδιο κρατικής πτώχευσης θα διαθέτει τρία κύρια χαρακτηριστικά. Πρώτον, θα χρειαστεί κάποιον να κρίνει ότι το ύψος του χρέους είναιμη βιώσιμο. Δεύτερον, θα χρειαστεί έναν υπερεθνικό θεσμό, όπως είναι το ΔΝΤ ή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να επιβλέψει τις απαιτήσεις των δανειστών και να συντονίσει τη συμφωνία για τον διακανονισμό. Αυτό ο θεσμός θα χρειαστεί νομικά εργαλεία για να υποχρεώσει όλους τους πιστωτές σε μια συμφωνία που θα στηριχθεί σε μια ειδική πλειοψηφία τους (ας πούμε της τάξης του 75%) και για να προστατεύσει τον οφειλέτη από νομικές προσβολές ενόσω ο διακανονισμός είναι υπό διαπραγμάτευση. Ένατρίτο στοιχείο θα ήταν ένας μηχανισμός που θα επιτρέπει νέες πιστώσεις ώστε να κρατηθεί η υπό πτώχευση χώρα στον αφρό. Τα κεφάλαια αυτά θα είναι υπό ειδικό καθεστώς ώστε να προστατευθούν από την αναδιάρθρωση».
Η δανειακή σύμβαση που έχει επιβληθεί στη χώρα αποτελεί το κατάλληλο εργαλείο για να προωθηθεί η αναδιάρθρωση του χρέους ορίζοντας εκ των πραγμάτων την ειδική πλειοψηφία που απαιτείται από τους πιστωτές για τον επιδιωκόμενο διακανονισμό. Αυτό προϋποθέτει ότι η αναδιάρθρωση θα γίνει εντός των προθεσμιών της δανειακής σύμβασης. Εκτός αν τροποποιηθεί ώστε να αποτελέσει συμβατική υποχρέωση της χώρας για την ένταξή της στον υπό διαμόρφωση μηχανισμό ελεγχόμενης πτώχευσης από την Ευρωζώνη. Κάτι που ακούγεται πολύ έντονα.
Οι συνέπειες της αναδιάρθρωσης
Όπως και να ’χει, το βασικό πρόβλημα παραμένει. Τι θα σημάνει μια αναδιάρθρωση του χρέους για την Ελλάδα και τον λαό της; Μήπως θα ελαφρύνει τα βάρη από την εξυπηρέτηση του χρέους; Όχι, σε καμιά περίπτωση. Αντίθετα θα θεσμοθετήσει επίσημα την υποδούλωση της χώρας στους δανειστές της μέσα από την εφαρμογή ρητρών που θα εσωτερικεύουν τους όρους της δανειακής σύμβασης σε κάθε ειδική έκδοση αναδιαρθρωμένων ομολόγων.Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πολύ απλά ότι σε κάθε έκδοση νέου ομολόγου θα περιλαμβάνονται ρήτρες και όροι που θα εξασφαλίζουν τον κάτοχό του έναντι κάθε μελλοντικής αθέτησης πληρωμής. Μήπως όμως γλιτώσουμε από την αιματηρή λιτότητα; Αυτό δεν προβλέπεται ακόμη κι αν υπάρξει μια πολύ σοβαρή μείωση του χρέους. Είναι χαρακτηριστική μια πρόσφατη εκτίμηση του ΔΝΤ:
«Η αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή (σ.σ.: αιματηρή λιτότητα) δεν πρόκειται να είναι σημαντικά μικρότερη ακόμη και με ένα μεγάλο κούρεμα. Στην πράξη η πρωτογενής προσαρμογή που είναι αναγκαία για να σταθεροποιηθεί η σχέση του χρέους με το ΑΕΠ θα μειωθεί μόλις κατά 0,5% κατά μέσον όρο στο ΑΕΠ (με μέγιστο το 2,7% για την Ελλάδα) αν γίνει κούρεμα κατά 50% – μια ιδιαίτερα μεγάλη υποτίμηση με βάση τα ιστορικά δεδομένα» (Fiscal Monitor, 11.2010, σ. 30).
Με λίγα λόγια η αιματηρή λιτότητα και ό,τι επακολουθεί με όρους γενικευμένου ξεπουλήματος δεν πρόκειται ουσιαστικά να επηρεαστεί ακόμη κι αν μειωθεί το δημόσιο χρέος κατά 50%.
Υπήρχε λύση σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο!
Πόσο πρέπει να κατέβει η συνολική εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους ώστε να πάψει αφενός η λιτότητα και αφετέρου να σπάσει ο κύκλος του νέου δανεισμού; Κανείς δεν έχει απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα απ’ όσους μιλάνε για αναδιάρθρωση του χρέους με «κούρεμα» ή για διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η ελληνική οικονομία πετύχει ρυθμούς ανόδου ανάλογους της προηγούμενης δεκαετίας και επιπλέον δημιουργήσει με κάποιον μαγικό τρόπο ένα δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 4% του ΑΕΠ ετησίως, αυτό επαρκεί για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους μειωμένου κατά 80%! Κάτι βέβαια που αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας με βάση τα συμφέροντα των δανειστών, της Ευρωζώνης και του ευρώ.
Όμως, σ’ αυτό βρίσκεται η ουσία. Όταν μιλάει κανείς για αναδιάρθρωση χρέους ή διαγραφή μέρους του, θα πρέπει να διευκρινίσει από ποια σκοπιά το κάνει. Με γνώμονα να μην θίξει τα συμφέροντα των δανειστών ή με βάση τα αληθινά συμφέροντα της χώρας και του λαού της; Μπορεί στ’ αλήθεια μια οικονομία με τους πόρους της ήδη κατασπαταλημένους και λεηλατημένους να προχωρήσει γρήγορα σε παραγωγική ανασυγκρότηση, η οποία απαιτεί πολλαπλάσιες επενδύσεις και δαπάνες από το δημόσιο, έχοντας ταυτόχρονα έστω ένα «κουρεμένο» δημόσιο χρέος; Τα δεδομένα λένε όχι.
Τουλάχιστον για μια δεκαετία η ελληνική οικονομία, αφού πρώτα ξεφύγει από το δόκανο του ευρώ, θα χρειαστεί ό,τι έχει και δεν έχει από άποψη διαθέσιμων πόρων προκειμένου να πετύχει την παραγωγική της ανασυγκρότηση. Όχι μόνο δεν της περισσεύει τίποτε, αλλά θα χρειαστεί πρόσθετους πόρους από το εξωτερικό για να εξασφαλίσει τεχνογνωσία, τεχνολογία και εφαρμογές για μια σύγχρονη ανάπτυξη της δικής της παραγωγής.
Η «κατάσταση ανάγκης»
Τότε γιατί η κυβέρνηση επέλεξε να συνεχίσει την εξυπηρέτηση του χρέους, θυσιάζοντας το υστέρημα του λαού και της χώρας; Η απάντηση είναι προφανής: Αν ήθελε, αν δεν ήταν τόσο καταφανώς υπόδουλη σε ολιγαρχικά συμφέροντα θα μπορούσε κάλλιστα να επικαλεστεί «κατάσταση ανάγκης» και να σταματήσει, τουλάχιστον για ένα διάστημα, να πληρώνει τα χρέη της. Η έννοια «κατάσταση ανάγκης» (state of necessity) είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη νομικοπολιτική δικλίδα, την οποία ένα κράτος μπορεί να επικαλεστεί για να μην εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους δανειστές του. Κι αυτό έχει γίνει πάρα πολλές φορές στο παρελθόν.
Πότε μπορεί να επικαλεστεί ένα κράτος «κατάσταση ανάγκης»; Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όταν ένα κράτος κινδυνεύει από χρεοκοπία και καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην εσωτερική ομαλότητα και ασφάλεια του λαού του αφενός και αφετέρου στην πληρωμή των χρεών του. Σύμφωνα με την Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ, «ένα κράτος δεν μπορεί να αναγκαστεί να κλείσει τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα δικαστήριά του, να εγκαταλείψει τις δημόσιες υπηρεσίες του επιφέροντας το χάος και την αναρχία στην κοινωνία, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει τα χρήματα να πληρώσει τους ξένους ή ντόπιους δανειστές του» (1613η Συνάντηση, 17 Ιουνίου 1980).
Την αρχή αυτή αναγνώρισε σχετικά πρόσφατα και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας, όταν κλήθηκε να αποφανθεί εναντίον της άρνησης της Αργεντινής το 2003 να πληρώσει ορισμένους δανειστές της, προκειμένου να διαφυλάξει το επίπεδο διαβίωσης και παροχών του κράτους προς τον λαό της. Με απόφασή του στις 8 Μαΐου 2007. Η απόφαση αυτή, πέρα από όλα τ’ άλλα, αποτελεί ένα ισχυρόνομικοπολιτικό επιχείρημα για τον ελληνικό λαό, ώστε να αρνηθεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη δανειακή σύμβαση. Αρκεί να βρει τη δύναμη να επιβάλει το συμφέρον του και μην υποταχθεί στη μοίρα που άλλοι έχουν προδιαγράψει γι’ αυτόν.
CAMERA STYLO 