Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012, στις 21:30
Αλεξάντερ Νικολάγιεβιτς Σοκούροφ
Πατέρας και Γιος
2003, έγχρωμο, 83′
Έργο μαγευτικό και προκλητικό
Περίληψη:
“Μια μικρή οικογένεια, πατέρας και γιος, στη σοφίτα ενός παλιού σπιτιού.
Ο πατέρας αποσύρθηκε από τον στρατό, εγκατέλειψε την αγαπημένη του αεροπορία. Διέκοψε την καριέρα του παρά τη θέλησή του, ήταν οι συγκυρίες που τον ανάγκασαν. Ένας ενεργός πολεμιστής που βγήκε μεσόκοπος στη σύνταξη. Φοιτητής, στη σχολή Ικάρων, έζησε τον πρώτο και τελευταίο έρωτα της ζωής του. Η αγαπημένη του έγινε σύζυγός του και του χάρισε ένα γιο. Στα είκοσί της κι αυτή, όπως κι ο ίδιος. Η γυναίκα πέθανε νέα. Αυτός ο έρωτας είναι η μυστική του ευτυχία.
Ο γιος μεγάλωσε, φαίνεται πως θα γίνει κι αυτός στρατιωτικός σαν τον πατέρα του. Ο γιος συνεχώς θυμίζει στον πατέρα την σύζυγό του. Δεν ξεχωρίζει τον γιο του από αυτή την αγάπη που κρατά ακόμα, είναι ο δεσμός του με την νεκρή σύντροφό του. Ο πατέρας δεν μπορεί να φανταστεί μια ζωή χωρίς τον γιο. Ο αφοσιωμένος γιος αγαπά τον πατέρα βαθιά, τα αισθήματά του επιτείνονται από μια ενστικτώδη ηθική υποχρέωση που δοκιμάζεται από τη ζωή. Η αγάπη τους είναι σχεδόν μυθολογικής κλίμακας και ήθους. Δεν μπορεί να υπάρξει στην πραγματική ζωή. Είναι μια σχέση παραμυθένια .”
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ:
Το “Πατέρας και Γιος” είναι η δεύτερη ταινία της τριλογίας του Αλεξάντερ Σοκούροφ με θέμα το δράμα των ανθρωπίνων σχέσεων. Όπως και στο πρώτο φιλμ, το “Μητέρα και Γιος”, η ατμόσφαιρα είναι αυτή μιας παραβολής. Η παραβολή δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Δεν υπάρχει σαφής αναφορά σε τόπο και χρόνο. Κι αν κάποιος προσπαθήσει να καθορίσει εποχές και τοποθεσίες , το πιθανότερο είναι πως θα χαθεί. Όπως χάνεται κι ο Γιος σε μια ονειρική σκηνή, μέσα σε ένα παράξενο κι όμως οικείο δάσος. Οι στρατιώτες φορούν στολές σημερινής εποχής, οι γυναίκες ντύνονται και χτενίζονται σε στυλ των δεκαετιών 40, 50, 60. Οι στέγες κι οι στενοί δρόμοι μιας παλαιάς πόλης του βορά λούζονται στο φως ενός λαμπρού Μεσογειακού ήλιου.
Η ταινία διαδραματίζεται σ’ αυτό το σύνθετο σκηνικό. Η κάμερα γλιστρά αβίαστα σε εσωτερικούς χώρους, συμβατικούς αλλά ελάχιστα τυπικούς. Ένα τραπέζι, λουλούδια, ένα κρεβάτι, αυτά είναι τα μοναδικά σημάδια ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Γιος μεγάλωσε χωρίς την Μητέρα και βρήκε τα πάντα στην αγάπη του Πατέρα, το λίκνο, το σπιτικό, το σχολείο, τη δουλειά. Τώρα, αποχαιρετώντας την εφηβεία του, δέχεται το κάλεσμα της ανοιχτής θάλασσας της ζωής. Διχασμένος ανάμεσα στην αγωνία του να μάθει περισσότερα για το παρελθόν του Πατέρα και τον άτυχο έρωτά του (η κοπέλα του τον άφησε για έναν μεγαλύτερο άνδρα). Ο Πατέρας, ακόμα νέος, νοιώθει κι αυτός την ανησυχία του παιδιού του κι ο κόσμος τους διχοτομείται. Αυτός ο κόσμος, κάποτε ήταν ενιαίος και αδιαίρετος για τους δυο τους. Από εδώ και πέρα, ο Πατέρας και ο Γιος θα ζήσουν ο καθένας την δικιά του ζωή μέχρι να ξανασυναντηθούν κάποτε, στο μέλλον.
ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
Δέκα συγγραφείς, Δέκα ηθοποιοί Unemployed | Από Τρίτη 10 Ιανουαρίου έως Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2012 | Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Ο ΕΡΩΤΑΣ ΕΙΝΑΙ ΓΡΙΠΗ! Από Δευτέρα 9 έως Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2012 | Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
«ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ» – Τεχνική Υποκριτικής Ντεϊβιντ Μαμετ | Σεμινάριο Υποκριτικής – Διδάσκουν: Κορίνα Χρυσάιδου και Γιώργος Χαρατζάς | Νοέμβριος 2011 – Ιανουάριος 2012
Συντελεστές:
Aleksandr Sokurov Σκηνοθέτης
Sergei Potepalov Σεναριογράφος
Andrei Shchetinin Ηθοποιός Πατέρας
Aleksei Nejmyshev Ηθοποιός Γιος
Aleksandr Razbash Ηθοποιός Γείτονας
Aleksandr Burov Κινηματογραφιστής
Natalya Kochergina Σχεδιαστής Παραγωγής
Fernando Centeio Παραγωγός
Roberto Cicutto Παραγωγός
Igor Kalyonov Παραγωγός
Thomas Kufus Παραγωγός
Luigi Musini Παραγωγός
Hengameh Panahi Παραγωγός
Claudia Spiller Παραγωγός
Els Vandevorst Παραγωγός
Ineke Van Wierst Παραγωγός
Joana Synek Διευθυντής Παραγωγής
Sergei Moshkov Διευθυντής Ήχου
Κριτικοί γιατην ταινία:
“Αριστοτεχνικά σμιλευμένο… Αξιοθαύμαστες ερμηνείες, εφευρετικό μοντάζ, πολυσύνθετος ηχητικός σχεδιασμός.”
J. Hoberman, The Village Voice
“Η σκηνοθεσία αξιοποιεί την ενέργεια της ομορφιάς, τα υπέροχα κορμιά, τα τοπία, το φως, απορροφά και διαθλά αυτή την ακραία σχέση. Το φιλμάρισμα του Σοκούροφ είναι μαγικό.”
Jean-Michel Frodon, Le Monde
“Συνεχιστής ενός ρωσικού κινηματογράφου που ξεκίνησε με σκηνοθέτες όπως ο Ταρκόφσκι και ο Παραντζάνοφ, ο Σοκούροφ δίνει ξεχωριστή σημασία στη σύνθεση των εικόνων αλλά και το ρυθμό -εσωτερικό και εξωτερικό- της κάθε ταινίας του. Η κάμερά του (η εξαιρετική φωτογραφία είναι του Αλεξάντερ Μπούροφ) κινείται αθόρυβα, με μαεστρία, ανάμεσα στους χώρους, πάνω στα πρόσωπα και τα κορμιά των πρωταγωνιστών του, δημιουργώντας εικόνες εικαστικά εκπληκτικές, με χρώματα φωτεινά, ιμπρεσιονιστικά, που φέρνουν στο νου ζωγραφικούς πίνακες – ο Σοκούροφ αναφέρει ως έμπνευση τον Άγγλο τοπιογράφο Τέρνερ. Χρώματα έντονα, μεσογειακά (μέρος της ταινίας γυρίστηκε στη Λισαβόνα) που δίνουν στους χώρους μίαν άλλη υπόσταση, όπως ακριβώς και στο «Μάνα και γιος». Με τη σχέση ανάμεσα στα δυο πρόσωπα να αποκτά σταδιακά μιαν ομορφιά και μια ηθική αξία που σπάνια συναντάμε στο σύγχρονο κινηματογράφο”.
Νίνος Φενέκ Μικελίδης – Ελευθεροτυπία
Αρχίζει με μια στιβαρά ερμηνευμένη σεκάνς, βυθισμένη στο σκοτεινό πράσινο ενώ ακούγονται αποσπασματικές ατάκες, προέρχονται από αρσενικά κορμιά που εμπλέκονται σε ένα νυκτερινό εναγκαλισμό (τελικά αποδεικνύεται πως ο πιο μεγάλος προσπαθεί να συνεφέρει τον νεότερο από έναν εφιάλτη), οι εικόνες κατευθείαν παραπέμπουν στην αγάπη, τον ερωτισμό και, πιθανώς, σε πάλη. Κάπου εκεί, σ’ αυτή τη σύγκρουση διαφορετικών ερμηνειών, βρίσκεται η πιο ασυμβίβαστα σκοτεινή ιδέα του δημιουργού, γύρω από τους δεσμούς που ενώνουν αρσενικά διαφορετικών γενεών.
Έργο μαγευτικό και προκλητικό, το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ, θα διχάσει ακόμα και τους θαυμαστές της καλλιτεχνική επιτυχίας της προηγούμενης χρονιάς, της ΡΩΣΙΚΗΣ ΚΙΒΩΤΟΥ. Αν εκεί η Ιστορία, η Τεχνολογία και η Τέχνη αναμίχθηκαν για να εξυπηρετήσουν ένα καθαρό αν και αφηρημένο σκοπό, εδώ τα πράγματα είναι εκ προθέσεως ασαφή (αξίζει να σημειωθεί πως ο Σοκούροφ, αναφερόμενος στον υποβόσκοντα ομοερωτισμό της ταινίας, χαρακτήρισε αυτή την ερμηνεία ως «γέννημα νοσηρών Ευρωπαϊκών εγκεφάλων»).
Η δράση εξελίσσεται κυρίως στη σοφίτα όπου κατοικούν ο συνταξιούχος στρατιωτικός πατέρας και ο πρόσφατα στρατολογημένος γιος του. Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας παρακολουθούμε μια σειρά έντονων όσο και παραισθητικών προσεγγίσεων των δυο ανδρών. Ο Πατέρας είναι σαφώς υπερπροστατευτικός προς το μοναχογιό (ο οποίος του θυμίζει την νεκρή γυναίκα του), ο γιος διχάζεται ανάμεσα στην αφοσίωση για τον πατέρα και σ’ αυτήν για την ζηλότυπη φιλενάδα του. Μέσα από μια ιδιαίτερη φωτογραφική προσέγγιση, με ένα ξεχωριστό σχεδιασμό ήχου, ο Σοκούροφ κρατά συνέχεια το φιλμ κυριολεκτικά στα ακρότατα του δραματικού ρεαλισμού, ένα όνειρο της μνήμης στο όριο της εξαΰλωσης. Κι όμως, όσο κι αν η ορθή προσέγγιση αυτού του Οιδιπόδειου μελοδράματος μοιάζει εξαιρετικά δύσκολη, η μέθεξη από την δημιουργική δεξιοτεχνία του Σοκούροφ έρχεται αβίαστα. Όπως κι η ΡΩΣΙΚΗ ΚΙΒΩΤΟΣ, το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ διαθέτει μια σπάνια υπνωτική ομορφιά. Απολύτως προτεινόμενο.
TORONTO STAR – GEOFF PEVERE
Το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ διαδραματίζεται σε μια πόλη μεγαλοπρεπή αλλά και εξωπραγματική (πρόκειται για ένα συνδυασμό set της Αγίας Πετρούπολης και της Λισσαβόνας), σε χρόνο, που από λεπτό σε λεπτό μοιάζει να ανήκει σε διαφορετική δεκαετία (του 40, του 50, του 60), με μια μουσική που μοιάζει με Τσαϊκόφσκι αλλά δεν είναι (οι παραμορφωμένες, σκιασμένες εικόνες του Σοκούροφ, σήμα κατατεθέν του, επιτείνουν ακόμα περισσότερο την αίσθηση της ρευστότητας του χρόνου). Η αρχική σεκάνς, μας εισάγει στο μυστηριακό, αινιγματικό ύφος της ταινίας. Η σχέση μεταξύ των δυο ανδρών, του Πατέρα και του Γιου, παίρνει διαστάσεις θεολογικές (Θεός και Ιησούς), μυθολογικές (Ίκαρος και Δαίδαλος), σεξουαλικές (με τον Ίαν Κρίστι να χαρακτηρίζει το έργο τόσο σαρκικό όσο αυτά του Καραβάτζιο) αυτοβιογραφικές (ο Σοκούροφ είναι γιος στρατιωτικού) και βέβαια, όπως κάθε φιλμ του Σοκούροφ, το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ είναι ανοιχτό σε διαφορετικές προσεγγίσεις και αναγνώσεις. Ένα φιλμ που δεν πρέπει να το χάσει κανείς από όσους ενδιαφέρονται για τον σύγχρονο κινηματογράφο.
ΤΖΕΪΜΣ ΚΟΥΑΝΤ, ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΟΝΤΑΡΙΟ
Ο Αλεξάντερ Σοκούροφ αποκτά μια νέα λάμψη. Το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ αποτελεί ταυτόχρονα μια τυπική δημιουργία του, όντας εξαιρετικά διαφορετική από τις υπόλοιπες. Ένα φιλμ με τόσο οικείο στυλ αλλά συγχρόνως τόσο ενδιαφέρον που αμέσως μας έλκει στο να παρακολουθήσουμε “άλλη μια ταινία του Σοκούροφ”. Διαθέτει όλα τα στοιχεία που θα περίμενε κανείς, επιπλέον όμως διαθέτει μια καινούργια αντίληψη του κόσμου, μια νέα οπτική. Αδιαμφισβήτητα, το σινεμά του Σοκούροφ είναι ερμητικά κλειστό. Ο Σοκούροφ έχει δημιουργήσει ένα δικό του κόσμο. Ο τρόπος που αφηγείται είναι εντελώς ιδιαίτερος. Η αφήγησή του κουβαλάει την κληρονομιά του μεγάλου Ταρκόφσκι, όμως είναι ξεκάθαρα ταγμένη στην ψευδαίσθηση του Σοκούροφ. Η χλωμή ομορφιά των εικόνων του δημιουργεί ένα μυστηριώδες σύμπαν, άπαξ κι ο θεατής βρεθεί μέσα του, δεν μπορεί να το εγκαταλείψει. Με το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ, το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας που άρχισε με το ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΣ, το σύμπαν αυτό διαστέλεται και, κατά κάποιο τρόπο γίνεται πολύ πιο φιλόξενο για τον επισκέπτη. Συγκρινόμενο με τα πρόσφατα ΤΑΥΡΟΣ και ΜΟΛΟΧ, το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ είναι μια πολύ πιο γήινη ταινία. Το ίδιο και η φωτογραφία της. Ο Σοκούροφ αφήνει το φως του ήλιου να φωτίσει τις εικόνες του περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η όμορφη παραθαλάσσια πόλη ξεπροβάλλει πανέμορφη, τα χρώματα της παλέτας του Σοκούροφ ζωηρεύουν σαν κάποιος να έχει διώξει τη σκόνη πάνω από τα αντικείμενα.
Το ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΣ διαδραματιζόταν ολόκληρο στην αγκαλιά της φύσης. Το πυκνό δάσος και τα αναρίθμητα φύλλα που παρασέρνονταν από τον άνεμο περιέβαλαν το ζευγάρι των πρωταγωνιστών. Παρακολουθούσαμε τις τελευταίες πνοές μιας γυναίκας, ο θεατής κοινωνούσε το αίσθημα του θανάτου. Το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ απεναντίας σφύζει από ζωή. Ένας γοητευτικός, υγιέστατος μεσήλικας εκθέτει συχνά το όμορφο στέρνο του σαν σύμβολο της ανθρώπινης ζωής. Το ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ ασχολείται με ένα διαχρονικό θέμα: Τη σχέση πατέρα και γιου. Μια σχέση σαν κι αυτή μεταξύ Θεού και Ιησού στην οποία ο σκηνοθέτης αναφέρεται και μέσα στο φιλμ. “Ο πατέρας που αγαπά τον γιο του, τον σταυρώνει. Ο γιος που αγαπά τον πατέρα σταυρώνεται για χάρη του.”
Όμως, ο Σοκούροφ αντιμετωπίζει αυτή τη σχέση σαν να πρόκειται για ιστορία αγάπης. Η αρχική σεκάνς αιφνιδιάζει. Δυο ανδρικά κορμιά αγκαλιασμένα. Δυο ανδρικές φωνές. Η μια να βαριανασαίνει, η άλλη να προσπαθεί να ανακουφίσει. Να ψιθυρίσει πως σε λίγο τελειώνει ο εφιάλτης. Υποψιαζόμαστε πως πρόκειται για ένα ζευγάρι εραστών. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τίποτα περισσότερο από έναν πατέρα που προσπαθεί να ηρεμήσει τον ταραγμένο από τα όνειρα γιο του.
Ο πατέρας και ο γιος του Σοκούροφ ζουν σε ένα μικρό διαμέρισμα όπως ένα ζευγάρι. Ο πατέρας έχει παραιτηθεί από την στρατιωτική υπηρεσία, ο γιος σπουδάζει στη στρατιωτική ακαδημία. Όπως ο πατέρας, έτσι κι ο γιος, θα έλεγε ο Σοκούροφ. Η δράση εξελίσσεται υπόγεια. Παίζουν ποδόσφαιρο στη σκεπή με θέα στη θάλασσα. Ένας νεαρός επισκέπτης αναμοχλεύει το παρελθόν. Η κοπέλα του γιου τον εγκαταλείπει για κάποιον μεγαλύτερο άνδρα, πιθανόν και τον πατέρα του. Οι δυο τους φίλοι και αντίζηλοι, σύμμαχοι αλλά και εχθροί. Αγκαλιάζονται αλλά και παλεύουν. Αγαπιούνται αλλά και μισούνται. Ζουν και πεθαίνουν ο ένας για τον άλλο. Η πλοκή δεν έχει πια σημασία κι ο Σοκούροφ το υπογραμμίζει δηλωτικά: Τίποτα δεν είναι καθαρό, όμως τα πάντα είναι προφανή: Εδώ έχουμε μια αποθέωση της αρσενικής σύλληψης του Κόσμου. Μια αντανάκλαση της πατριαρχικής κοινωνίας, εκεί όπου η ύπαρξη της γυναίκας είναι μόνο κατά περίπτωση αναγκαία. Ο Θεός χρειάστηκε μια Παρθένο για να αποκτήσει Γιο. Και μετά, τον άφησε να σταυρωθεί, έτσι ώστε να ενωθούν στην αιωνιότητα. Οι δυο τους αποτελούν την Αγία Τριάδα. Και η σχέση τους είναι θεία.
Αλίν Τασιγιάν, κριτική επιτροπή στο φεστιβάλ των Καννών
******
CAMERA STYLO 