Ομολογώ πώς είχα καιρό να δω τόσο απολαυστικό Polanski. Και το εννοώ. Πάνε οι εποχές με τις καυστικές σάτιρες πάνω στη μυθολογία των βαμπίρ ή τις παράλογες πειρατικές περιπέτειες, ήρθε η ώρα για μια ακόμα άκρως σκωπτική ανατομία…σε ένα διαμέρισμα! Ο Polanski σκηνοθετεί θέατρο και ενώ λοιπόν περιμένεις την αρνητική γκέλα, τη μακρόσυρτη βαριεστημάρα της τυπικής θεατρικής μεταφοράς με το λόγο να υπερτερεί της εικόνας, αυτό το 70λεπτο διαμαντάκι χτυπάει στο πετσί της θεματολογίας χωρίς να χάνει ίχνος από την αίσθηση του κάτι τελείως καινούργιου. Είναι σχετική όμως η άποψη περι καινούργιου, καθότι η Ρεζά μέσα στο κείμενο της προβάλλει όλα τα κρυφά μίση και τις σφραγισμένες ασυδοσίες των απανταχού μεσοαστικών οικογενειών. Ένα γεγονός ανάμεσα στα παιδιά των ζευγαριών οδηγεί στον κυνισμό και τη βαθιά ειρωνεία, μια αντανάκλαση των (από πάντοτε) κλονισμένων ανθρωπίνων σχέσεων τη στιγμή που κάτι «μικρό» στο γίγνεσθαι μιας οικογένειας καταλήγει γιγαντιαίων διαστάσεων «τραγωδία», χωρίς ιδιαίτερο λόγο πολλές φορές.
Αυτή η αίσθηση φυσικά δε μειώνει την αξία της προσέγγισης του Polanski. Παραθέτοντας δύο αντίπαλα στρατόπεδα υπό τη μορφή ζευγαρίων, του επιτρέπεται άνετα να εισχωρήσει στα αγαπημένα του μονοπάτια: του εγωκεντρισμού και της αντιζηλίας. Οι Longstreet (Jodie Foster, John C. Reilly) νιώθοντας πως έχουν το δίκιο με το μέρος τους, επιχειρηματολογούν όσο πιο ευγενικά γίνεται να αποδείξουν πως το θύμα αποτελεί το παιδί τους. Οι Cowan από την άλλη (Kate Winslet, Christoph Waltz) εξαρχής βλέπουν την όλη υπόθεση σαν μια καθωσπρέπει αγγαρεία όμως μόλις γίνεται αντιληπτό πως ο γιός τους θα παρουσιαστεί ως ένα είδος αδίστακτου «διαβόλου», ήρθε η στιγμή για τη δική τους αντεπίθεση. Οι διαλογικές αντιπαραθέσεις είναι η καρδιά τόσο του θεατρικού όσο και της ταινίας και έχοντας στη διάθεση του εξαιρετικά περιορισμένο χώρο, είναι πραγματικά ευφάνταστο το γεγονός που ο Polanski καταφέρνει να επεκτείνει το διαμέρισμα σαν κάτι το απειλητικό, μια πύλη που τα πάντα αποκαλύπτονται, από παιδαριώδες κριτικές μέχρι και ασυγκράτητες εμμονές. Ένας «Εξολοθρευτής Άγγελος» για τους απανταχού ισχυρογνώμονες, μα και η θέληση για το τι είναι δίκιο / άδικο.
Ένα καστ πλαισιωμένο από πολύ γνωστά ονόματα επιφέρει την αναγκαία πυγμή και προσθέτει κύρος στην…μισαλλοδοξία του θεατρικού κειμένου. Οι άντρες της υπόθεσης διαλύονται ψυχολογικά, διατηρώντας πικρόχολα συναισθήματα για την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που δημιουργείται. Oι Reilly και Waltz συσσωρεύουν έναν θύμο που ποτέ δεν εκρήγνυται και παρόλα αυτά, παραμένει καυστικός και συνάμα λυπητερός. Γιατί το τονίζω έτσι; Η υποκρισία που υπάρχει όχι μόνο σε ανθρώπινες σχέσεις αλλά και στα κοινωνικά «συμβόλαια» των εποχών μας θρυμματίζεται με το που η παρεξήγηση φτάνει στα όρια της επιθετικής διαμάχης. Οι Foster και Winslet είναι στην πραγματικότητα πιο εντυπωσιακές από τους κινηματογραφικούς άντρες τους, όπου χάρις τις φονικές ατάκες και τις απροκάλυπτα δηλητηριώδεις ειρωνείες, αντι να βρίσκουν λύσεις στο θέμα του γιατί τα παιδιά τους οδηγήθηκαν σε σύρραξη, η «προφορική» σύρραξη είναι τελικά αυτή που διαχύονται οι αληθινοί εαυτοί τους.
Μια συμπύκνωση καθημερινότητας με τη μορφή ενός σύντομου και αρκετά ευθύγραμμου κειμένου, όπου η Ρεζά φαίνεται έντιμη στους χαρακτηρισμούς της, φέρνοντας τον Polanski σε μια ευκολότερη από ποτέ θέση, ενός κατά λάθος ηδονοβλεψία και ενός σκηνικού λουσμένου στο φως, «δακτυλοδείχνοντας» έτσι τα ενδόμυχα συναισθήματα των πρωταγωνιστών. Έχοντας δει την σκαμπρόζικη και σατιρική ελληνική μεταφορά του κειμένου με Δανδουλάκη / Βούρο / Μπαλανίκα / Φέρτη, μπορώ να πω πως αν υπάρχει κάποιο παράπονο, είναι η όρεξη μου για περισσότερο…μαλλιοτράβηγμα μεταξύ των χαρακτήρων! Ίσως φαίνεται αφελές το παράπονο βέβαια, όταν παρατηρείς πως μέσα στο διάλογο προβάλλεται πως ένας θεός της σφαγής είναι η αδυσώπητη λεπτομέρεια πίσω από τις ταξικές αυταπάτες, οπότε και σου δημιουργείται κάτι το βαθιά απειλητικό μέσα στο μυαλό. Ακόμα κι έτσι όμως, ο Polanski 1 χρόνο μετά το The Ghost Writer, βρίσκεται σε δυνατή φόρμα τη δεκαετία που διανύουμε. Ίσως να είναι αυτός ο λόγος κιόλας για το πραγματικό μίασμα μέσα στην κοινωνία, η απειλή και μόνο της εγωπάθειας: λέξεις που ακούγονται σαν κραυγές και αδικίες που δημιουργούνται από την παιδική ηλικία, εξού και η κοινωνική υποκρισία μεταξύ του ανθρώπινου γένους.
του Δημήτρη Ψάχου
Ο ΘΕΟΣ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ (CARNAGE) του Ρομάν Πολάνσκι (2011) | από 2.2. 2012 στους κινηματογράφους
CAMERA STYLO 