Σε ένα κοντινό μέλλον, ένα επανδρωμένο διαστημόπλοιο, Ο «Προμηθέας», φτάνει σε έναν άγνωστο πλανήτη, ο οποίος φαίνεται ότι κρύβει το μυστικό της καταγωγής του ανθρώπινου γένους. Το πλήρωμα αναζητά τους εξωγήινους που δημιούργησαν τους ανθρώπους, ψάχνοντας απαντήσεις για το νόημα της ύπαρξής τους, και βρίσκουν έναν αφιλόξενο τόπο γεμάτο τρόμο και ανατριχαστικές εκπλήξεις, που απειλούν όχι μόνο τους ίδιους αλλά και ολόκληρη τη γη. Οι ήρωες περνούν περιπέτειες, οι απαντήσεις εκκρεμούν, οι δημιουργοί (οι «Μηχανικοί») είναι το ίδιο εχθρικοί με τον παρασιτικό οργανισμό που μαστίζει και τους ίδιους, τα φρικιαστικά Άλιεν, και οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν αυτό που ξέρουν συνήθως: να επιβιώσουν…
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η υπόθεση της νέας ταινίας του Ρίντλεϊ Σκοτ, «Προμηθέας», που έρχεται 33 χρόνια μετά το αρχικό «Άλιεν», το αριστούργημα επιστημονικής φαντασίας του ίδιου σκηνοθέτη. Ο «Προμηθέας» είναι ένα έμμεσο και ανεξάρτητο prequel εκείνης της ταινίας, που στοχεύει να συμπληρώσει τα κενά στην ιστορία των «Άλιεν» και να δημιουργήσει παράλληλα ένα νέο κινηματογραφικό saga.
Πολλά όμως έχουν μεσολαβήσει από τότε που ο Σκοτ γύρισε το πρώτο «Άλιεν»: καταρχήν, μια σειρά από sequels, που πρόσθεσαν νέους φανς στους ήδη υπάρχοντες και δημιούργησαν απαιτητικές προσδοκίες για κάθε νέο εγχείρημα. Δεύτερον, μια σύγχρονη τάση του Χόλιγουντ να επιστρέφει σε γνωστά και δοκιμασμένα θέματα (π.χ. τα νέα Star Wars), με σκοπό τα καλύτερα δυνατά εμπορικά αποτελέσματα σε μια περίοδο κρίσης της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Τρίτον, μια εκπληκτική εξέλιξη των computer graphics, που παρέχουν πια σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες στο να απεικονίζεις φανταστικά όντα και κόσμους. Τέταρτον, την επαναφορά του 3D στους κινηματογράφους, και πάλι ως μέσο αντιμετώπισης μιας κινηματογραφικής κρίσης, όπως άλλωστε είχε χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν όταν ο κινηματογράφος απειλούνταν άμεσα από την εξάπλωση της τηλεόρασης.
Όλα αυτά τα στοιχεία δεν λειτουργούν απαραίτητα αρνητικά σε μια ταινία. Σίγουρα, όλοι διψάμε να μάθουμε ιστορίες πριν και μετά από κάποιο μύθο που ήδη μας γοήτευσε. Επίσης, το 3D, που σήμερα πλησιάζει μια όλο και καλύτερη απόδοση, μπορεί συχνά να προσφέρει μια εντυπωσιακή βιωματική εμπειρία. Ενώ και τα CGI μπορούν να ζωντανέψουν εικόνες που προηγουμένως θα είχαμε μεγάλη δυσκολία να οπτικοποιήσουμε ρεαλιστικά.
Όμως, πού βρίσκεται ακριβώς η θέση του «Προμηθέα» στην ιστορία του σινεμά με όλα αυτά τα δεδομένα; Πετυχαίνει να αποτελέσει μια γνήσια κινηματογραφική δημιουργία με όραμα ή αποτελεί άλλο ένα καταναλωτικό προϊόν, που εκμεταλλεύεται όσο δεν πάει άλλο έναν μύθο που χτίστηκε πριν πολλά χρόνια;
Οι φανς του sci-fi, που περίμεναν με αγωνία τον Προμηθέα, δεν θα απογοητευτούν: η ταινία είναι πλούσια σε θέαμα. Ο Σκοτ εξάλλου είναι ειδικός στο να δημιουργεί ταινίες μεγάλου βεληνεκούς, πλούσιες και άψογες παραγωγές, φαντασίας, ιστορικές και άλλες. Από τον παραμυθένιο «Θρύλο», μέχρι το αριστουργηματικό sci-fi νουάρ «Blade Runner», το επικό «Βασίλειο των ουρανών», τον εντυπωσιακό σε δράση «Μονομάχο», και φυσικά το υπαινικτικό «Άλιεν», ο Σκοτ δείχνει μεγάλο ταλέντο και εμπερία.
Ωστόσο, η ταινία «Προμηθέας», σαν ένας άλλος Προμηθέας κι αυτή, δεν καταφέρνει να ξεπεράσει τον δημιουργό της, το «Άλιεν». Αλλά και ο ίδιος ο Σκοτ, ως ένας άλλος «Μηχανικός», ένας Θεός από τον οποίο περιμένουμε να μας εξηγήσει την ιστορία, καταστρέφει κι αυτός μερικώς το δημιούργημά του, με μια σειρά από κοινοτυπίες, κλισέ, ρηχούς χαρακτήρες και ανεξερεύνητους φιλοσοφικούς στοχασμούς, ενάντια σε αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα δυνατό σενάριο, ένα εικαστικό θαύμα και μια ταινία-στοχασμός στην ανθρώπινη ύπαρξη, ανάλογη με αυτή του «2001: Οδύσσεια του διαστήματος», στο οποίο άλλωστε έχει και πολλές αναφορές.
Εκεί είχαμε μια «Οδύσσεια», εδώ έναν «Προμηθέα». Η άντληση των τίτλων από την ελληνική μυθολογία δείχνει μια παρόμοια διάθεση δημιουργίας ενός ανάλογου έπους. Εδώ, με το συμβολικό όνομα «Προμηθέας», το σκάφος ταξιδεύει στο διάστημα για να «φέρει τα φώτα του» στο ανθρώπινο γένος, προμηνύοντας έτσι, σε όλους εμάς που γνωρίζουμε τον διάσημο μύθο, την εξέλιξη και την τραγική κατάληξη της τολμηρής αποστολής. Οι ομοιότητες συνεχίζονται με το ανδροειδές Ντέιβιντ (Φασμπέντερ), που αντηχεί τον υπολογιστή Hal από την ταινία του Κιούμπρικ, ενώ και η κλασική μουσική στις πρώτες σεκάνς σε συνδυασμό με το ψυχρό, κλινικό, εσωτερικό περιβάλλον του σκάφους, παραπέμπουν άμεσα στην «Οδύσσεια». Η αισθητική του «Προμηθέα» δανείζεται πολλά στοιχεία από την ταινία του Κιούμπρικ, βγάζοντας μια ατμόσφαιρα περισσότερο «Οδύσσειας» παρά «Άλιεν». Πέρα από την διακειμενικότητα που χαρακτηρίζει την ταινία σε σχέση με τον Κιούμπρικ, αυτή επεκτείνειται και σε άλλες κινηματογραφικές αναφορές, φτιαγμένες όχι για «αθώους» αλλά για «διαβασμένους» θεατές, που λατρεύουν το παιχνίδι της αναγνώρισης.
Η ταινία θυμίζει λεπτομέρειες από διάφορες ταινίες αλλά και από διάφορες διαδεδομένες θεωρίες, λογοτεχνικά βιβλία κ.α. Μέσα στην ταινία θα βρούμε αναφορές στη θρησκεία, και ειδικότερα στο τρίπτυχο χριστιανισμός-παγανισμός-επιστήμη και τη διαμάχη των ρητορικών τους. Θα θυμηθούμε συγγραφείς όπως τον Lovecraft και τον Erich von Daniken, με τις θεωρίες τους περί εξωγήινων και «αρχαίων αστροναυτών». Θα αναγνωρίσουμε ενίοτε την αισθητική του «Avatar». Ταυτόχρονα, το background story της πρωταγωνίστριας, Ελίζαμπεθ Σο, ή αλλιώς «Έλι», θα μας θυμίσει αμυδρά μια άλλη μικρή, που είχε επίσης χάσει τον πατέρα της και ήθελε να ταξιδέψει στα άστρα για να συναντήσει εξωγήινους, την Δρ. Έλι, στην ταινία «Επαφή» του Ρόμπερτ Ζεμέκις. Ακόμα, θα μας έρθει στο μυαλό η δαρβινική θεωρία της καταγωγής του ανθρώπου (στην οποία στηριζόταν η ταινία του Κιούμπρικ), η οποία αναιρείται από μια μια New Age θεωρία της καταγωγής, κάνοντας πολύ σύντομη διαλεκτική αντιπαράθεση με την «Οδύσσεια». Η ταινία θα μας θυμίσει πολλά blockbuster «καταστροφής», όπου το πλήρωμα διαθέτει έξυπνες ατάκες στις πιο δύσκολες στιγμές, ενώ απαρτίζεται από ξεκάθαρα διαχωρισμένους χαρακτήρες-κλισέ: ο σκληροτράχηλος καπετάνιος, ο νευρωτικός επιστήμονας, ο «πιστός» και το αντίθετό του, ο ορθολογιστής, οι αναγκαίοι δευτερεύοντες ρόλοι που είναι οι πρώτοι που θα χαθούν, το “final girl”, το κορίτσι των ταινιών τρόμου, που θα απομείνει να αντιμετωπίσει το κακό…
Η εικόνα αποζημιώνει μερικώς για αυτή την έλλειψη δυναμικού σεναρίου και χαρακτήρων με βάθος. Οι σκηνές της άφιξης στον νέο πλανήτη και αναχώρησης από αυτόν, δίνουν όντως μια αίσθηση μεγαλείου, που πλησιάζει στο όραμα που φαίνεται να είχε στο μυαλό του ο Σκοτ. Με πάρα πολύ μακρινά πλάνα, συλλαμβάνεται πετυχημένα το μέγεθος του διαστημικού αυτού έπους, και στιγμιαία χανόμαστε κι εμείς σε αυτό τον ονειρικό και άγνωστο κόσμο, ταξιδεύουμε κι εμείς σε έναν επικίνδυνο και αχαρτογράφητο τόπο, όπου όλα είναι πιθανά. Το τεράστιο γρανιτένιο πρόσωπο, που παραπέμπει στις φιγούρες των Νήσων του Πάσχα, το άγριο ηφαιστειακό τοπίο και οι σκοτεινοί, δαιδαλώδεις διάδρομοι στο εσωτερικό της «πυραμίδας» δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να παρακολουθήσουμε κάτι επικό. Όμως, και πάλι, αυτό που φαίνεται να λείπει από την ταινία είναι ένα έντονο στυλ, τέτοιο που να της δίνει ένα μοναδικό χαρακτήρα, όπως η εικαστική πρόταση του ατμοσφαικού “Blade Runner” π.χ. ή η επίδειξη στυλ του «Άλιεν», μέσα από τα έντονα κλειστοφοβικά πλάνα του. Η εικόνα στον «Προμηθέα» συχνά θυμίζει ντοκιμαντέρ αναπαράστασης συνθηκών σε ξένο πλανήτη, στερώντας έτσι την κινηματογραφική απόλαυση της «απόδρασης». Φαίνεται ότι η απεικόνιση θέλει να είναι πιστή σε μια «επιστημονικότητα» και αληθοφάνεια των εικόνων, ώστε να προσφέρει την ρεαλιστικότερη εμπειρία, σε βάρος όμως της δημιουργίας μιας κινηματογραφικής ουτοπίας. Στο βάθος, αυτή η αισθητική της ταινίας φαίνεται να πλησιάζει περισσότερο την ταινία επιστημονικής φαντασίας του Φριτς Λανγκ «Woman on the moon», που είχε επίσης μια κάπως «ξερή» και επιστημονική απεικόνιση αναλογικά με το είδος της (έχοντας βασιστεί στις τότε επιστημονικές γνώσεις για να το πετύχει).
Ο «Προμηθέας» συγκεντρώνει λοιπόν ένα πλήθος από πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, που μπορούν να διασκεδάσουν, να ικανοποιήσουν αλλά ίσως όχι εύκολα να συναρπάσουν. Η επέκταση του μύθου προς τα πίσω και οι απαντήσεις στους φανς για τους εξωγήινους και τα άλιενς δεν ολοκληρώνονται σε αυτή την ταινία, κάτι που γίνεται αισθητό όσο εξελίσσεται η υπόθεση και συνειδητοποιούμε ότι αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι κάτι αυτόνομο, παρά τις προθέσεις του σκηνοθέτη.
Τελικά η ταινία «Προμηθέας» είναι λίγο σαν τον πλανήτη που παρουσιάζεται μέσα στην υπόθεση της ταινίας: ένας μεταβατικός σταθμός, ένα ενδιάμεσο, ανάμεσα σε αυτή και τις πιθανές επόμενες ταινίες, που θα ολοκληρώσουν ελπίζουμε τη fabula* των Άλιεν.
*η ιστορία με χρονολογική σειρά.
CAMERA STYLO 