Σκηνοθεσία: Laura Poitras
Πρωταγωνιστούν: Edward Snowden, Glenn Greenwald, William Binney
Παραγωγή: 2014
Διάρκεια: 114′
Το 2013, ο Έντουαρντ Σνόουντεν αποκάλυψε σε δύο δημοσιογράφους τα πρoγράμματα μαζικής παρακολούθησης που εφαρμόζει η Αμερικανική κυβέρνηση. Αυτή η συνάντηση και οι δραματικές μέρες που ακολούθησαν καταγράφηκαν από τη Λόρα Πόιτρας.
Σνόουντεν (2016) του ‘Ολιβερ Στόουν: Η πιο σημαντική ταινία του 21ου αιώνα πέρα από καλλιτεχνικές αξίες και αστεράκια, η ταινία που ο κάθε πολίτης του πλανήτη οφείλει να δει | του Γιάννη Καραμπίτσου
«Να ζει κανείς ή να μη ζει;» (1942) του Έρνστ Λιούμπιτς το Σάββατο 3.12.2016 στις 20.00 στο Σχολείο του Σινεμά με ελεύθερη είσοδο ανάλυση και συζήτηση
Double Indemnity (Διπλή Αποζημίωση- Κολασμένη Αγάπη, 1944) του Μπίλι Γουάιλντερ την Κυριακή 4.12.2016 στις 20.00 στο Σχολείο του Σινεμά με ελεύθερη είσοδο ανάλυση και συζήτηση
Κριτική
Citizenfour
Από Γιάγκο Αντίοχο – 01/12/2016 (3,5/5)
Φιλμ με σασπένς και δημιουργική ευστοχία, ένα δυνατό ντοκουμέντο για μια αποκάλυψη που προκάλεσε παγκόσμιους τριγμούς κι ερωτήματα σχετικά με τα δημοκρατικά δικαιώματα κάθε πολίτη.
Ένας ωχρός 30άρης κάθεται σε ένα κρεβάτι ξενοδοχείου και μας συστήνεται. «Το όνομά μου είναι Έντουαρντ Σνόουντεν», λέει στην κάμερα. Αυτό είναι το βάπτισμα του πυρός για τον επαναστάτη του 21ου αιώνα, ο οποίος δεν διαθέτει ρωμαλέο παράστημα και μούσι, ούτε φοράει μπερέ και αμπέχονο. Στη μετα-νεωτερική πραγματικότητα τα high tech nerds είναι αυτά που εξολοθρεύουν δεκάδες «ράμπο» με το πάτημα ενός κουμπιού, εκτοξεύοντας ρουκέτες αέρος εδάφους από drones με ακρίβεια εκατοστού. Εκείνοι είναι που συγκεντρώνουν επίμονα και συστηματικά τα ψηφιακά μας ίχνη και μπουκώνουν με πληροφορίες τον οργουελικό Μεγάλο Αδελφό, ο οποίος «τσιμπάει» οποιονδήποτε παρεκκλίνει από τον αλγόριθμο της κανονικότητας!
Οι αόρατοι χειριστές των πανίσχυρων προγραμμάτων, που συγκεντρώνουν τα προσωπικά μας δεδομένα χωρίς τη συγκατάθεσή μας, αποδεικνύεται ότι εντέλει αποτελούν τους αδύναμους ανθρώπινους κρίκους οι οποίοι μπορούν να σπάσουν ανά πάσα στιγμή μπροστά στο βάρος ηθικών διλημμάτων. Όπως π.χ. ο υπάλληλος της Αμερικανικής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (NSA ) Έντουαρντ Σνόουντεν, ο οποίος αποφάσισε το 2013 να αποκαλύψει κρατικές παρατυπίες και να δώσει στη δημοσιότητα μια σειρά από απόρρητα έγγραφα που αποδείκνυαν τη μαζική παρακολούθηση εκατομμυρίων κατοίκων ολόκληρου του πλανήτη, ανάμεσά τους κι επιφανών πολιτικών όπως η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ!
Μάλιστα, ο νεαρός προγραμματιστής αποφάσισε να διοχετεύσει το απόρρητο υλικό με τη βοήθεια ανεξάρτητων δημοσιογράφων, όπως ο Γκλεν Γκρίνγουολντ και ο Γιούεν ΜακΆσκιλ, σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Χονγκ Κονγκ. Η μάχιμη ντοκιμαντερίστρια Λόρα Πόιτρας κινηματογραφεί με όρους θρίλερ (η δοκιμή του συναγερμού, η διαφυγή κ.λπ. ), αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να σπάσει η πόρτα και να βρεθούν όλοι σε ένα «φιλόξενο» ανακριτικό γραφείο της CIA. Μέσα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, το οποίο έχει γίνει το αρχηγείο του παγκόσμιου ψηφιακού αντάρτικου, η Πόιτρας προσφέρει προσεκτικές δόσεις σασπένς και αγωνίας για την τύχη του ήρωα, χωρίς όμως να αποπροσανατολίζεται από το σεναριακό της στόχο.
Η διαχείριση του εσωτερικού χώρου είναι υποδειγματική εκ μέρους της Αμερικανίδας ντοκιμαντερίστριας, όπως και η απόφασή της να μην εισβάλει στον προσωπικό κόσμο του πρωταγωνιστή (το εξαιρετικό κάδρο έξω από το σπίτι των Σνόουντεν στη Ρωσία οι οποίοι μαγειρεύουν ). Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, ένα ντοκιμαντέρ που διακηρύσσει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα να κάνει διαφορετικά; Αν μάλιστα η Πόιτρας είχε αποφύγει το μακροσκελές κι εν πολλοίς στρατευμένο φινάλε για τα γεγονότα που ακολούθησαν τη σαρωτική εμφάνιση του φαινομένου «Σνόουντεν», θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ του 21ου αιώνα.
ΗΠΑ, Γερμανία, Μ. Βρετανία. 2014. Διάρκεια: 114΄. Διανομή: NEO FILMS.
ΚΡΙΤΙΚΗ 27 NOV
[3,5/5] Πόλυ Λυκούργου
To βραβευμένο με Όσκαρ – συναρπαστικό ντοκιμαντέρ της Λόρα Πόιτρας για το φαινόμενο Έντουαρντ Σνόουντεν και την ιστορία που άλλαξε τον κόσμο.
«Το όνομά μου είναι Εντουαρντ Σνόουντεν». Με αυτή τη φράση άλλαξε ο κόσμος όπως τον ξέραμε. Ή, τουλάχιστον, αποκαλύφθηκε το πραγματικό του πρόσωπο. Ή, για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς, αποκαλύφθηκε ότι δεν γνωρίζουμε το πραγματικό πρόσωπο του κόσμου που ζούμε. Δεν υπάρχει ξεκάθαρος «εχθρός», όσοι παραβιάζουν τα δικαιώματα και την ελευθερία του πολίτη δεν στέκονται απαραίτητα απέναντι, αλλά και δίπλα του. Η ελευθερία έκφρασης, το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, στην προστασία των προσωπικών δεδομένων – όλα όσα γράφονται στο Σύνταγμα είναι, πλέον, κενές λέξεις. Η Κυβέρνηση του έχει αποφασίσει, και έχει ενεργοποιήσει έναν πολυσύνθετο άπειρο ψηφιακό μηχανισμό για να γνωρίζει τα πάντα – κάθε κίνηση, αγορά, συνομιλία, μεταφορά, κάθε φωνήεν που πατά στο πληκτρολόγιό του. Χωρίς ένταλμα, οροθέσιο, φραγμό ή, έστω, αφορμή. Η 11η Σεπτεμβρίου έχει δώσει λευκή κάρτα στις μυστικές υπηρεσίες να καταπατούν νομοθεσίες αιώνων με το πρόσχημα του κινδύνου τρομοκρατικής επίθεσης. Και η τεχνολογία που όλοι χρησιμοποιούμε έχει επιτρέψει πρόσβαση σε κάθε λεπτομέρεια της ζωής μας.
Κι αν όλα αυτά μοιάζουν με γλαφυρές κι αναπόδεικτες θεωρίες συνωμοσίας που αρέσκονται να συζητούν γύρω από τις φωτιές κάτι γραφικοί, έρχεται ένας σοβαρός, ντροπαλός, (αντι)ηρωικός προγραμματιστής, ένα 30χρονο χλωμό αγόρι και προσφέρει τις απαραίτητες αποδείξεις. Το όνομά του είναι Εντουαρντ Σνόουντεν και το Ιούνιο του 2013 κατέστρεψε οικειοθελώς τη ζωή του και την καριέρα του στη CIA και την NSA (Αμερικανική Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών) για να καταγγείλει τις πρακτικές της αμερικανικής κυβέρνησης δημόσια – σε μία σειρά συνεντεύξεων που έδωσε από ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Χονγκ Κονγκ στους δημοσιογράφους Γκλεν Γκρίνγουολντ και ο Γιούεν ΜακΑσκιλ της Guardian, καθώς και στο φακό της Λόρα Πόιτρας. Αυτό, είναι το ντοκιμαντέρ που η τελευταία κατέθεσε από εκείνες τις αγωνιώδεις ώρε – και μέρες – πριν ο Σνόουντεν καταδικαστεί για εσχάτη προδοσία (η επιλογή του νόμου του 1917 ήταν ιδιαίτερα σκληρή) και φυγαδευτεί (ω, τι ειρωνία) στη Μόσχα όπου ακόμα διαμένει εξόριστος.
Η Πόιτρας δεν τολμά για πρώτη φορά ντοκιμαντέρ που αποκαλύπτουν τη σκοτεινή πλευρά της αμερικανικής Κυβέρνησης και των πρακτικών της. Αντιθέτως, το «Citizenfour» είναι το τελευταίο κομμάτι μίας τριλογίας (μετά το «Μy Country, My Country» για το πώς η Κυβέρνηση Μπους εξαπάτησε και ξεκίνησε τον πόλεμο στο Ιράκ, και το «Death of a Prisoner» για το πώς ο Ομπάμα όχι απλά δεν έκλεισε το Γκουαντάνεμο, αλλά το ενίσχυσε) που θέλησε να εξετάσει αν όσα η Αμερική συμβολίζει μέσω του Συντάγματος και της Διακήρυξης της, όσα υπόσχεται στο λαό και τη σημαία της, όσα επικαλείται όταν δρα επεκτακτικά και βίαια είναι όντως αξίες που σέβεται και στηρίζει. Με λίγα λόγια: τι εγκλήματα συμβαίνουν στο όνομα της «Ελευθερίας»;
Η περίπτωση του Εντουαρντ Σνόουντεν (πρόσφατα είδαμε και την φιξιόν καταγραφή των γεγονότων στο «Σνόουντεν» του Ολιβερ Στόουν) είναι ιδιαίτερη. Κι αυτό, γιατί ιδιαίτερος είναι κι ο ίδιος. Κάποιοι μπορεί να τον θεωρούν προδότη (καθώς, ναι, υπέκλεψε απόρρητα αρχεία της Κυβέρνησης και τα πρόσφερε στον αμερικανικό λαό και τον κόσμο). Κάποιοι τον ανύψωσαν σε υπέρτατο λαϊκό ήρωα, ακριβώς γιατί θύμισε ότι Κυβέρνηση είναι ο λαός. Η ιδιαιτερότητα του, τότε, 30χρονου whistleblower είναι ότι δεν επικαλέστηκε τίποτα από τα δύο. Δεν θέλησε ούτε να κρυφτεί (αντιθέτως, απαίτησε να αποκαλυφθεί αμέσως η ταυτότητά του για να μην κινδυνέψουν συνάδελφοί του). Αλλά και με έναν σχεδόν αφελή τρόπο δεν ενδιαφέρθηκε ούτε για τη «δόξα». Αν ο Τζούλιαν Ασάνζ των Wikileaks δεν κατάφερε να πείσει απόλυτα με την αλαζονική στάση του για την αγνότητα των προθέσεών του, ο Σνόουντεν τοποθετήθηκε με απαράμιλλη ψυχραιμία, σύνεση και σοβαρότητα. Και, πάνω από όλα, με γεγονότα, αριθμούς, αποδείξεις. «Το μόνο κίνητρό μου είναι να δείξω στον πολίτη τι συμβαίνει στο όνομα της προστασίας του. Και το μόνο που ξέρω είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση δε θα μπορέσει να σκεπάσει την αλήθεια με το να με δολοφονήσει ή να με φυλακίσει πια. Η αλήθεια αποκαλύφθηκε. Δεν είχα σκοπό να κρυφτώ γιατί δεν έκανα τίποτα κακό…»
Η Πόιτρας καταγράφει το χρονικό των αποκαλύψεων, προσφέροντας το ευρύτερο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο ώστε να κατανοήσει ο θεατής τι ακριβώς συμβαίνει μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ως ένα θρίλερ αγωνίας και υποδόριου σασπένς. Σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου (έναν κλειστό χώρο που δε θα μπορούσε να είναι πιο αντι-κινηματογραφικός, αλλά η σκηνοθετική της ματιά τον μετατρέπει σε καζάνι που βράζει) ένας πιτσιρικάς, ένα λάπτοπ, δύο μεσήλικες δημοσιογράφοι, μία κάμερα. Ομως δεν είναι μόνοι τους. Το σταθερό τηλέφωνο που χτυπά, ο συναγερμός για φωτιά που ενεργοποιείται, οι πληροφορίες που πυροβολεί με τεχνικούς όρους που παίζει στα δάχτυλα ο Σνόουντεν για το πώς η κάμερα του λάπτοπ, ο κομπιούτερ μηχανισμός των νέων σταθερών τηλέφωνων, η πιστωτική σου κάρτα, η κάρτα του μετρό – όλα σε παρακολουθούν, συνδυάζουν τις κινήσεις σου και καταγράφουν το αποτύπωμά σου. Κι αν όσοι ακούν και καταγράφουν σε θεωρήσουν εχθρό, μπορούν να σπάσουν ανά πάσα ώρα και στιγμή την πόρτα ενός ξενοδοχείου στην άλλη άκρη του κόσμου και να σε συλλάβουν.
Η Πόιτρας μοντάρει εξαιρετικά. Οχι μόνο το αρχειακό της υλικό (π.χ. από τη δίκη των πελατών της AT& T τηλεφωνίας, όπου για πρώτη φορά αναγκάστηκε ενόρκως ο Διευθυντής της NSA να απαντήσει σε ερωτήσεις περί παραβίασης της ιδιωτικότητας) αλλά και τον ίδιο τον Σνόουντεν. Παραμένει σφιχτά πάνω του, επιτρέπει στον λόγο του να στηρίξει τα επιχειρήματα, στην ψυχραιμία του να αποδείξει τη σοβαρότητά του, στο αυτοσαρκαστικό του χιούμορ να αφήσει να φανεί η ανθρωπιά και η αγωνία του.
Καθώς ζούμε σε εξαιρετικά τεταμένες και διχαστικές εποχές (τα «ήρωας» ή «δικτάτορας» και «προδότης» ή «πατριώτης» υποστηρίζονται με το ίδιο φλεγόμενο πάθος) ένα ντοκιμαντέρ θα κριθεί ακόμα πιο έντονα για το πόσο αντικειμενικά ή όχι παρουσιάζει μία υπόθεση. Αν παίρνει θέση ή κρατάει ισάξιες αποστάσεις από την αλήθεια. Και σε αυτή την περίπτωση η Πόιτρας θα κριθεί ως «στρατευμένη» – ειδικά με τον τρόπο που επιλέγει να κάνει τον επίλογο της. Οι αντίθετες φωνές θα χρειαστούν περισσότερη κινηματογραφική ώρα πάνω σε όσους υποστηρίζουν ότι η «τυχοδιωκτική» πράξη του Σνόουντεν άφησε την Αμερική εκτεθειμένη σε τρομοκρατικές επιθέσεις. Γιατί η επιπολαιότητά του οδήγησε σε νέους φραγμούς στην τεχνολογία κι αυτό επιτρέπει να δέχεται η χώρα περισσότερα cyber attacks. Οι λόγοι που «δεν μπορούμε να αντέξουμε την αλήθεια» της σύγχρονης, σκοτεινής, παγκόσμιας πολιτικής ισορροπίας θα χλευάσουν τον ρομαντισμό της Πόιτρας για την προστασία της ατομικής ελευθερίας.
Δε θα επικαλεστούμε το Οσκαρ που κέρδισε το ντοκιμαντέρ για να στηρίξουμε την αξία του. Θα επικαλεστούμε το ότι έχουμε ακόμα την ελευθερία να το δούμε και να το κρίνουμε ο κάθε θεατής ατομικά. Οχι, δεν παίρνουμε κάτι τέτοιο πια ως δεδομένο. Ο κόσμος μας αλλάζει τρομακτικά και η πολιτική επαγρύπνηση δεν είναι πολυτέλεια, είναι ευθύνη. Υπάρχει μία φράση του Σνόουντεν που αποτελεί το καλύτερο συμπέρασμα: «Αν χτίσεις έναν τέτοιο τερατώδη ανεξέλεγκτο μηχανισμό που παρακολουθεί και ελέγχει τους πολίτες σου, πρέπει να είσαι έτοιμος ότι στο μέλλον μπορεί να πέσει σε λάθος χέρια».
Κριτική του Ιωσήφ Πρωιμάκη
Citizenfour: Η καθυστερημένη αποκάλυψη του Edward Snowden
Ανατριχιαστικά διαχρονικό και συναρπαστικό ακόμη και τρία χρόνια μετά το περιστατικό που καταγράφει, το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ της Laura Poitras έρχεται στις ελληνικές αίθουσες με διετή καθυστέρηση, αλλά και πάλι καλά να λέμε.
01.12.2016
Citizenfour (4/5)
Ντοκιμαντέρ βραβευμένο με Όσκαρ, σε σκηνοθεσία και της Laura Poitras, με τους Edward Snowden, Glenn Greenwald, Ewen MacAskill κ.ά., διάρκειας 114 λεπτών, σε διανομή της Neo Film
Το χρονικό της μυστικής συνάντησης του μεγαλύτερου whistleblower στην Ιστορία του whistleblowing, με τους δημοσιογράφους που ξεσκέπασαν το σκάνδαλο μαζικών παρακολουθήσεων από τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών.
Από εκείνη την ημέρα του 2013, που χώρισε τον αιώνα μας σε προ- και μετά-Snowden εποχή, η ιστορία, ο ψυχισμός, η προσωπικότητα και η επίδραση των πράξεων του Edward Snowden, έχουν γίνει το υποκείμενο μυριάδων ρεπορτάζ, editorials, καταδικαστικών λίβελων και αποθεωτικών think pieces εξίσου. Αν κάτι έχει μείνει που δεν το έχεις μάθει ακόμη γύρω απ’ αυτόν τον χαρισματικό σπασίκλα, τον μυστικοπαθή κομπιουτερά, μια απ’ τις πιο μυστηριώδεις, εμβληματικές και κομβικές προσωπικότητες του αιώνα μας, μην περιμένεις να το βρεις σ’ αυτό εδώ το ντοκιμαντέρ. Στεγνό στην αφήγησή του, επικεντρωμένο στα δεδομένα, τη βαρύτητα της σημασίας τους, και την ένταση της διαδικασίας αποκάλυψής τους, συναρπαστικό όμως την ίδια στιγμή, όσο και τρομακτικό στις συνέπειες της πραγματικότητας που περιγράφει, το ντοκιμαντέρ της Laura Poitras είναι μια μεστή, στιβαρή, κι αριστοτεχνικά φιλμαρισμένη καταγραφή της αποκάλυψης του μεγαλύτερου ίσως πολιτικού σκανδάλου της σύγχρονης εποχής.
Τελευταίο κομμάτι στην τριλογία της μπαρουτοκαπνισμένης σκηνοθέτιδας για την μετά-9/11 Αμερική, το Citizenfour (τίτλος δανεισμένος απ’ το ψευδώνυμο που είχε υιοθετήσει ο Snowden όταν ήρθε σε κρυπτογραφημένη online επαφή μαζί της) δεν είναι ένα ντοκιμαντερίστικο συμπλήρωμα στο Snowden του Oliver Stone, αλλά αποτελεί αντίθετα την ίδια την αφετηρία του ντόμινο των εξελίξεων, που ανέδειξαν τον Edward Snowden ως προσωπικότητα αρκετά επιδραστική, ώστε να ενδιαφέρει τον Stone να την βιογραφήσει. Ένα κομμάτι Ιστορίας από μόνο του, νηφάλιο και στοχοπροσηλωμένο στην καταγραφή της πληροφορίας του απέναντι σε ένα πρόσωπο με όλα τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να το μετατρέψουν σε μεσσιανική φιγούρα, το ντοκιμαντέρ της Poitras όχι μόνο δεν ηρωοποιεί τον Edward Snowden, αλλά αντίθετα τον κρατά οριακά εντός του κάδρου στις πιο προσωπικές κι ευάλωτες στιγμές του, καταφέρνοντας έτσι να του παράσχει την ιδιωτικότητα της οποίας ο ίδιος καταλήγει σύμβολο. Κι αυτό, την ίδια στιγμή που ο ίδιος προβαίνει στο τόσο χειμαρρώδες outing, που αποκάλυψε το μιαρό, βορβορώδες υπογάστριο της εποχής των social media, των VDSL ταχυτήτων, της απελευθέρωσης των επικοινωνιών και του απόλυτου, απλόχερου, παντελώς αδιάκριτου και απερίσκεπτου διαμοιρασμού στιγμών, πληροφοριών, σκέψεων κι απόψεων, που έχει μετατρέψει σε απόλυτα δημόσιο κάθε τι το προσωπικό. Κι αυτό, βέβαια, κάτω απ’ το άγρυπνο βλέμμα των υπηρεσιών που, αν η ψηφιακή επανάσταση είναι το γνωστό φιλοσοφικό μαχαίρι, που στα χέρια του χειρουργού μπορεί να σώσει μια ζωή, αυτές μετέτρεψαν στο τέλειο εργαλείο κεκαλυμμένης καταγραφής, ποδηγέτησης κι επιβολής, που κάνει το Citizenfour να μοιάζει σαν το απόλυτο sex tape του συνωμοσιολάγνου παρανοϊκού. Ο οποίος όμως –κι εκεί είναι η ανατροπή–, αποδεικνύεται ότι είχε δίκιο απ’ την αρχή!
Πηγή: popaganda.gr
Πού παίζεται
ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ
Δαναός
Λ. Κηφισίας 109 (ΜΕΤΡΟ Πανόρμου)
2106922655
€ 8,00, φοιτ.-παιδ. € 6,50. Προβολές 3D € 10. Κάθε Τετ. γεν. είσ. € 5,00. Τηλ. αγορά εισιτηρίων με πιστωτική κάρτα στο τηλ. 2106922609. Ηλεκτρονικές κρατ.: http://www.danaoscinema.gr
Αίθουσα 1 Σάβ., Κυρ.: 16.00
Ν. ΚΟΣΜΟΣ – ΦΙΞ – Ν. ΣΜΥΡΝΗ – Π. ΦΑΛΗΡΟ
Μικρόκοσμος
Λεωφ. Συγγρού 106, Φιξ, στάση μετρό Συγγρού-Φιξ
2109230081
DOLBY DIG
Παρ.-Κυρ. € 7,00, Δευτ., Τρ. € 5,50. Κάθε Πέμ. τα δύο άτομα € 8,00. Κυρ.-Τετ. € 5,50 η τελευταία προβολή Κυρ.-Τετ. € 5,50.
Πέμ.-Τετ.: 19.15
CAMERA STYLO 