ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΟΥΝΤΥ ΑΛΛΕΝ: ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΥ | Κινηματογραφικά Τετράδια Τεύχος 9

Για μένα, η διαφορά ανάμεσα στα μεγάλα χολιγουντιανά φιλμ και τα ευρωπαϊκά είναι ότι στα πρώτα, ακό­μη και στα καλύτερα, λείπει η πνευματικότητα. Είναι ε­λαφρά έργα, για διασκέδαση, που δεν ενδιαφέρονται και τόσο για τα προβλήματα που θίγουν.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΟΥΝΤΥ ΑΛΛΕΝ

ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΥ

Εργαστήρι Κινηματογράφου Δήμου Ζωγράφου 2017  (συνεχίζονται οι εγγραφές, όχι μόνο για δημότες ζωγράφου)

Πώς αρχίσατε την κινηματογραφική σας καριέρα;

Πώς ήλθα στον κόσμο του κινηματογράφου; Εντε­λώς τυχαία. Ήμουν ηθοποιός του καμπαρέ. Κάποιος με είδε να διηγούμαι ιστορίες και με ρώτησε αν μπορούσα να γράψω ένα σενάριο. Έγραψα όντως κάτι, το Χαρέμι για δύο. Δεν σκηνοθέτησα εγώ την ταινία. Το γύρισμα έγινε στο Παρίσι και ήταν για μένα μια πολύ άσχημη εμ­πειρία γιατί οι πάντες άλλαζαν συνέχεια τους διάλο­γους. Η ταινία δεν ήταν καθόλου καλή, έγινε όμως με­γάλη επιτυχία στην Αμερική. Όσο για μένα αποφάσισα να μην αναμιχθώ σε μια παρόμοια εμπειρία πάρα μονό αν ήμουν σκηνοθέτης-και έλεγχα τελείως το φιλμ. Ένα χρόνο αργότερα δημιουργήθηκε μια νέα εταιρία στην Αμερική, τους πρότεινα ένα σενάριο και αυτοί μου εί­παν ότι μπορούσα να το γυρίσω και να κάνω ότι θέλω. Η ταινία Πάρε τα λεφτά και τρέχα υπήρξε επιτυχία. Ό­χι μια μεγάλη επιτυχία, αλλά αρκετή για να μου επιτρέ­ψει να κάνω μια επόμενη ταινία που να έχει περισσότερη επιτυχία. Πράγμα που έγινε κι από τότε μου έχουν α­πόλυτη εμπιστοσύνη.

Πώς μάθατε να κάνετε σινεμά;

Παιδί αγαπούσα τόσο πολύ να πηγαίνω σινεμά που θα πρέπει να είδα χιλιάδες ταινίες. Όταν αποφάσι­σα να κάνω την πρώτη μου ταινία ήξερα απλώς πως θα τα κατάφερνα. Δεν είχα δει όμως ποτέ μου κάμερα ή προβολείς του στούντιο. Αλλά έχοντας δει τόσες ται­νίες το να κάνω σινεμά μου φάνηκε κάτι το φυσικό. Εί­ναι ευνόητο ότι στο πέρασμα του χρόνου έμαθα καλύ­τερα το επάγγελμα και η τεχνική μου καλυτέρεψε. Αλ­λά το να κάνεις μια ταινία εσύ ο ίδιος, δεν είναι τόσο δύσκολο, έτσι κι έχεις πάει πολλές φορές στον κινημα­τογράφο.

Ήμουν πάντα ένας κινηματογραφόφιλος. Πιστεύω σήμερα ότι όλο και λιγότερος κόσμος πηγαίνει στον κι­νηματογράφο. Εγώ,μεγάλωσα στην δεκαετία του 40 και είδα όλες τις ταινίες που θεωρούνται τώρα κλασικές.

αλλά που δεν ήταν καθόλου τέτοιες στην εποχή τους. Το πρόβλημα με το Χόλλυγουντ είναι, νομίζω, ότι οι ται­νίες είναι πολύ καλύτερες σήμερα. Άνθρωποι όπως ο Χάουαρντ Χωκς, ο Τζων Χιούστον ή ο Ράουλ Γουώλς είχαν ένα τεράστιο ταλέντο, είναι μεγάλοι αμερικανοί σκηνοθέτες, αλλά δεν πιστεύω ότι έχουν το ίδιο ενδια­φέρον με το σημερινό αμερικάνικο κινηματογράφο. Ε­κείνη την εποχή οι σκηνοθέτες που εργαζόντουσαν στο Χόλλυγουντ δεν είχαν απολύτως καμιά ελευθερία, έκα­ναν ταινίες για διασκέδαση, ταινίες για τα στούντιο. Για μένα, η διαφορά ανάμεσα στα μεγάλα χολλυγουντιανά φιλμ και τα ευρωπαϊκά είναι ότι στα πρώτα, ακό­μη και στα καλύτερα, λείπει η πνευματικότητα. Είναι ε­λαφρά έργα, για διασκέδαση, που δεν ενδιαφέρονται και τόσο για τα προβλήματα που θίγουν. Ενώ οι ευρω­παϊκές ταινίες ασχολούνται με πιο ενδιαφέροντα και σοβαρά θέματα. Η Αμερική έχει αυτή τη φήμη ότι είναι χώρα της διασκέδασης, αλλά πιστεύω ότι σήμερα οι α­μερικανοί σκηνοθέτες έχουν περισσότερες ευκαιρίες απ’ ότι στο παρελθόν για να κάνουν πιο σοβαρά και α­νώτερα έργα.

Έχετε πει συχνά ότι ο Τσάρλι Τσάπλιν είναι το εί­δωλο σας. Αγαπάτε επίσης το χιούμορ των Αδελφών Μαρξ, του Μπάστερ Κήτον και του Ζακ Τατί. Ποιος από όλους σας επηρέασε περισσότερο; Πού τοποθετείτε τον εαυτό σας σε σχέση μ’ αυτούς τους μεγάλους του γέλιου;

Σίγουρα στην πιο χαμηλή κλίμακα. Είναι όλοι τους καταπληκτικοί. Α, ο Τατί! Και ο Τσάπλιν, τον λατρεύω… Αναφέρατε προηγουμένως τους μεγαλύτερους κωμι­κούς που υπήρξαν ποτέ. Σίγουρα επηρεάστηκα από τον Μπομπ Χοπ και τον Γκάουτσο Μαρξ. Θα ήθελα να γινόταν να έλεγα και από τον Τσάπλιν. Αλλά επίσης και από διάφορους ανθρώπους όπως οι συγγραφείς Σώουλ Μπηλλόου, Σ. Πέλερμαν ή Ρόμπερτ Μπέντσλεϋ… Επί­σης από τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Σε όλες μου τις ταινίες βλέπω την επίδραση αυτών των ανθρώπων… Υ­πάρχουν δεκάδες λογοτεχνικές αναφορές. 0 Μπέργκμαν είναι παρών ακόμη και στις πιο χαζές κωμωδίες μου. Λατρεύω τον Μπέργκμαν και την τεχνική του. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω μια μέρα να φιλμάρω τόσο μεγά­λα «κλόουζ-απ» όπως κάνει αυτός (χωρίς τη βοήθεια κανενός κειμένου και χωρίς να βαριέται ο θεατής). Χρειάζεται να έχεις μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό σου για να κάνεις μια ταινία χωρίς κείμενο… κι εγώ δεν έχω καμιά σιγουριά σε μένα. Θα ήθελα να κάνω σοβα­ρές ταινίες, αλλά δεν έχω αρκετή εμπιστοσύνη πάνω μου για να τις γράψω και να τις σκηνοθετήσω.

Έχετε πει συχνά ότι η εβραϊκή καταγωγή σας δεν σας επηρέασε ιδιαίτερο. Ωστόσο οι αναφορές σας εί­ναι πολυάριθμες. Στο Μανχάταν νια παράδειγμα ο ή­ρωας ονομάζεται Ισαάκ Ντέιβις.

Είναι αλήθεια ότι σε κάθε μου ταινία υπάρχουν μια-δυο αναφορές στην εβραϊκή καταγωγή μου. Όταν όμως σκεφτείτε ότι στις ταινίες μου υπάρχουν δεκάδες αστεία, τελικά ένα-δυο καλαμπούρια πάνω στην εβραϊκή καταγωγή μου δεν είναι τίποτα. Για μένα οι αναφο­ρές αυτές δεν σημαίνουν τίποτα. Ούτε τις σκέφτομαι καθόλου. Γεννήθηκα εβραίος σε μια οικογένεια ε­βραίων, δεν είμαι όμως καθόλου θρησκευόμενος, καθόλου μα καθόλου. Είχα μια πολύ αυστηρή διαπαιδαγώ­γηση, ας πούμε εβραϊκο-συντηρητική. Έκανα 8 χρόνια σε εβραϊκό σχολείο, τι χάσιμο χρόνου! Δεν ενδιαφέρ­θηκα ποτέ για τις θρησκείες, όποιες κι αν ήταν. Δεν πι­στεύω πως το γεγονός του ότι είμαι εβραίος, προσφέ­ρει τίποτα ιδιαίτερο στο χιούμορ μου. Αν καμιά φορά υ­ποδύομαι τον ρόλο ενός ραβίνου είναι γιατί δεν βλέπω τον εαυτό μου σα ναύτη!

Πιστεύετε ότι το κωμικά σας βασίζεται μόνο στο λεκτικά στοιχεία;

Αν βασίζεται μόνο στα λεκτικά στοιχεία; Όχι κα­θόλου. Αν δείτε τις πρώτες μου ταινίες, θα παρατηρή­σετε ότι είναι φοβερά οπτικές (Μπανάνες, Πάρε τα Λε­φτά και τρέχα) κι ότι δεν βασίζονται στα λεκτικα α­στεία. Μόνο για τον Νευρικό Εραστή μπορούμε να πού­με κάτι τέτοιο. Ξέρετε δεν έχω εικόνα του εαυτού μου όταν κάνω ταινίες, είναι όπως στο καμπαρέ, κάνω αυτό που νομίζω ότι είναι πιο αστείο και έξυπνο ταυτόχρονα. Αλλά έπειτα από μερικές ταινίες οι δημοσιογράφοι σου κατασκευάζουν μια τέτοια εικόνα.

Πιστεύετε ότι το κωμικό σας ενοχλεί;

Είναι αλήθεια ότι η θέση του κωμικού είναι αυτόμα­τα ενάντια στην κοινωνία. Πρόκειται για ένα πολύ εν­διαφέρον θέμα. Υπάρχουν δυο ειδών κωμωδίες, αυτές που καθησυχάζουν την μεσαία τάξη και αυτές που την απειλούν. Η πρώτη, αυτή που καθησυχάζει είναι πολύ δημοφιλής (Νηλ Σάιμον, Μελ Μπρουκς). Το κοινό πάει στο σινεμά, του αρέσουν αυτά τα έργα και τίποτε δεν το ανη­συχεί. Αλλά η απειλητική κωμωδία δεν είναι και τόσο δημοφιλής στην Αμερική. Εγώ ο ίδιος δεν είμαι και τό­σο δημοφιλής, οι ταινίες μου δεν κάνουν και τόσα πολ­λά χρήματα. Μόνο Ο Νευρικός Εραστής δούλεψε καλύτερα, αλλά είναι και η πιο «μεσοαστική» ταινία που έχω κάνει. Μιλά για τα προβλήματα δυο μικροαστών… Γενι­κά θεωρείται ότι αντιπροσωπεύω ένα πιο διανοουμενίστικο τύπο κωμικού, όμως δεν είμαι διανοούμενος. Οι άνθρωποι πιστεύουν κάτι τέτοιο εξαιτίας των γυαλιών μου. Πιστεύουν ότι έχω μεγαλύτερη παιδεία από την πραγματική μου, εγώ ο νευρωτικός, νεοϋορκέζος ε­βραίος, που ψυχαναλύεται, που νιώθει άσχημα στο πε­τσί του κλπ. Αλλά όλα αυτά δεν είναι ηθελημένα. Δεν φτιάχνω μια εικόνα του εαυτού μου για να προσαρμοστώ στη συνέχεια σ’ αυτήν, αλλά όλα είναι τυχαία.

Είστε σεναριογράφος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και καμιά φορά μοντέρ των ταινιών σας. Ποιο από αυτά τα στάδια προτιμάτε περισσότερο;

θα σας φανεί αστείο, αλλά κανένα. Η σκηνοθεσία, η ηθοποιία σε μια ταινία, το μοντάζ… όλα αυτά είναι τό­σο βαρετά. Το γύρισμα όμως είναι το χειρότερο, γιατί πρέπει να σηκώνομαι στις 6 το πρωί για να είμαι έτοι­μος στις 7. Το σιχαίνομαι. Κάνει κρύο κι είναι ακόμη σκοτάδι το πρωί. Το μοντάζ μιας ταινίας είναι λίγο κα­λύτερα, άλλα όχι πολύ καλύτερα. Το να γράφεις είναι ε­πίσης βαρετό. Τελείως βαρετό.

Με τόσες ταινίες στο ενεργητικό σας, μη μου πεί­τε ότι κάνετε σινεμά γιατί δεν έχετε τι να κάνετε;

Κάνω σινεμά γιατί όλος ο κόσμος θέλει να κάνει σινεμά κι εγώ είναι ικανός να κάνω. Και γιατί κερδίζω χρήματα κάνοντας το. Όταν μια ταινία μου βγαίνει, οι αντιδράσεις είναι καλές κι αυτό μ’ ευχαριστεί. Το σινε­μά είναι η θεραπεία μου. Αλλά σας διαβεβαιώνω ότι οι ταινίες μου δεν είναι καθόλου ευχάριστο το να γίνουν.

Αυτό που με διασκεδάζει αντίθετα είναι να κάνω θέατρο. Το θέατρο είναι για μένα η προσωπική χαρά μου. Για παράδειγμα έπαιξα (πάνω από ένα χρόνο) στο Μπροντγουαίη το Ωραίος και Σέξυ. Ήταν μια πολύ ευ­χάριστη εργασία. Δεν είχα τίποτα να κάνω όλη τη μέρα και στις 8 το βράδυ βρισκόμουν με τη συντροφιά της Νταϊάν Κήτον και του Τόνυ Ρόμπερτς στο θέατρο. Παί­ζαμε στην σκηνή γύρω στις 2 ώρες, τη βρίσκαμε και το κοινό επίσης. Στις 10 και μισή κάναμε την υπόκλιση μας και πηγαίναμε να διασκεδάσουμε με φίλους.

Στις ταινίες σου ο πάντα νευρωτικός, αγχώδης, ταραγμένος, αλλοτριωμένος ήρωας, είναι λίγο-πολύ ο Γούντυ Άλλεν. Όπως για παράδειγμα ο Ισαάκ Ντέιβις, ο βασικός ήρωας του Μανχάταν. Γούντυ γιατί είσαι τό­σο αγχωτικός;

Μα πάνε 22 χρόνια που αναρωτιέμαι το ίδιο πράγ­μα. 22 χρόνια ψυχαναλυτικής θεραπείας. Φοβάμαι τον θάνατο, τις αρρώστιες, τα γερατειά. Έχω δεκάδες φό­βους που δεν μπορώ να διευκρινίσω. Όπως επίσης και συναισθήματα ενοχής. Οι επισκέψεις μου στον ψυχία­τρο με βοηθούν να κατανοήσω λίγο καλύτερα τον εαυ­τό μου. Αλλά απέχω πολύ από το να έχω βρει μια λύση. Κάθε φορά που ανακαλύπτω ένα στοιχείο σχετικά με το άτομο μου, το χρησιμοποιώ σε κάποια ταινία μου. Το να κάνω-σινεμά αποτελεί μια καταπληκτική θεραπεία για μένα.

Πηγή: