Χωρίς Αγάπη (Loveless / Nelyubov) (2017)
Το έχω ξαναγράψει παλιότερα είναι λίγο περίεργο να γράφεις κριτική ενώ έχουν γράψει ήδη οι περισσότεροι συνάδελφοί σου. Για να είμαι ειλικρινής τελευταία πιστεύω ότι είναι καλύτερα να γράφεις αμέσως μετά το τέλος της ταινίας, γιατί μετά μεσολαβούν οι προβολές τόσο πολλών ταινιών που το να συνεχίζεις να αισθάνεσαι την ατμόσφαιρα μιας ταινίας αποτελεί μακρινή υπόθεση. Οι κριτικές συναδέλφων που διάβασα ήταν όλες πολύ καλές .
Παρόλα αυτά η δική μας κριτική θα διαφοροποιηθεί σε πολλά σημεία.. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων το κύριο επιχείρημά μας και άλλοι συνάδελφοι το έπιασαν, το χρησιμοποίησαν, όχι όμως σε ικανοποιητικό βαθμό.
Το Χωρίς αγάπη δεν είναι μια ταινία όπως γράφτηκε από το σύνολο των κριτικών για τη σημερινή Ρωσία στο επίπεδο των σχέσεων και των συναισθημάτων. Σίγουρα είναι και αυτό, μπορεί σε μεγάλο βαθμό. Γιατί ο Ζβιάγκιντσεφ σε όλες του τις ταινίες καταπιάνεται συστηματικά και με αυτό. Είναι μια ταινία για τον σύγχρονο άνθρωπο, για εμάς, για εσάς, για όλους μας. Μια συνταραχτική, σπαραχτικά ειλικρινής ταινία. Είναι μια τολμηρή ταινία, αφού ο Ζβιάγκιντσεφ, λεει πράγματα σε αυτήν που από ανθρωπισμό, προοδευτισμό και παρόμοια συναισθήματα και φιλοσοφικές υπαρξιακές στάσεις δεν λέν οι περισσότεροι συνάδελφοί του. Είναι κάτι σαν το Σπιρτόκουτο του Γιάννη Οικονομίδη που επικεντρώνει στην κακή πλευρά των πραγμάτων. Που τονίζει την κακή πλευρά των πραγμάτων. Άρα και το θέμα της σύγχρονης γυναίκας, με αποτέλεσμα να γράφεται από συνάδελφο ότι ο Ζβιάγκιντσεφ δεν μπορεί να κρύψει μια έντονη αντιφεμινιστική ματιά. Μπορεί, έχει βασιμότητα αυτή η άποψη!! Όμως ξεκινώντας από αυτό το τελευταίο. Τι πάει να πει αντιφεμινιστική ματιά;; Πως φανταζόμαστε εμείς ότι πρέπει να είναι οι γυναίκες; Πως θέλουμε εμείς να είναι; ενδεχόμενα κάτω από το πρίσμα της προοδευτικής δικής μας ιδεολογικής, φιλοσοφικής ματιάς, το πρίσμα της δικής μας φεμινιστικής αντίληψης για την γυναίκα; ή πως είναι η γυναίκα, ο άνθρωπος σήμερα στην πραγματικότητα;;; Και εντάξει ας υποθέσουμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι όπως τον δείχνει ο Ζβιάγκιντσεφ σήμερα δηλαδή ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ , γιατί για τον σύγχρονο άνθρωπο μιλάει και όχι για τον σύγχρονο Ρώσο ο Ζβιάγκιντσεφ, σημαίνει ότι η τέχνη πρέπει να μένει εκεί και να δείχνει, απεικονίζει, «νατουραλιστικά» αυτή την πραγματικότητα; Η τέχνη δεν οφείλει να δείχνει και την ακόμα και ουτοπική πλευρά των πραγμάτων, να την αναδεικνύει;;; Μπορεί, εννοείται. Όταν ρωτήθηκε ο Γιάννης Οικονομίδης από μαθήτριά μου στο Μικρό Πολυτεχνείο , όπου ήταν καλεσμένος μου σε μάθημα Σκηνοθεσίας Κινηματογράφου, γιατί δείχνει στις ταινίες του, μονόπλευρα την κακή πλευρά την σκοτεινή των ανθρώπων και δεν συνθέτει δείχνοντας και τη φωτεινή, απάντησε:: γιατί το 95 τοις εκατό των σκηνοθετών δείχνουν την φωτεινή πλευρά των πραγμάτων . να μην υπάρχουν και κάποιοι που να δείχνουν την σκοτεινή;;; να εστιάζουν σε αυτή;;; Τι γίνεται εδώ;; είναι απλό. Πολλά εξαρτώνται από την χρονική στιγμή που δημιουργούνται οι ταινίες, από το timing και από την ιδιοσυγκρασία βεβαίως των καλλιτεχνών και ιδεολογία τους. Την ευαισθησία τους αναφορικά με τα πράγματα. Μα τι;; Είναι πιο ευαίσθητοι ο Ζβιάγκιντσεφ και ο Οικονομίδης από την συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων τους , που για να μην παρεξηγούμαστε, είδαμε και από αυτή τη σκοπιά συνταραχτικές ταινίες και κάποια στιγμή θα εστιάσουμε σε αυτές, για να αναδείξουμε την αξία τους και αναγκαιότητά τους;; με μια έννοια, αναμφισβήτητα ναι. Αν ευαισθησία είναι σε μεγάλο βαθμό ειλικρίνεια, σωστό διάβασμα της πραγματικότητας δίπλα μας, εντός μας, να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα αναδεικνύοντας και καταγγέλλοντας την υποκρισία των σύγχρονων σχέσεων , όπως το έκανε στις παραστάσεις του και σε ολόκληρη τη ζωή του Ο Λέννυ ο Βρωμόστομος και το πλήρωσε με τη ζωή του, τότε ο Ζβιάγκιντσεφ και ο Οικονομίδης είναι οι άνθρωποί μας, όπως ο Κεν Λόουτς, οι Νταρντέν και ο Καουρισμάκι είναι οι άνθρωποί μας στον τομέα αντιστεκόμαστε, αγωνιζόμαστε, επαναστατούμε καθημερινά για να φέρουμε ένα καλύτερο αύριο. Το ίδιο επαναστατική, ίσως και παραπάνω, είναι η στάση του Ζβιάγκιντσεφ και του Οικονομίδη. Δεν είναι αντιφεμινιστής ο Ζβιάγκιντσεφ, δείχνει τον σύγχρονο άνθρωπο, τη σύγχρονη γυναίκα όπως είναι!! ένα κατασκεύασμα του καπιταλισμού, που θεωρεί τον εαυτό του ελεύθερο, αλλά που δεν έχει κανένα υπόβαθρο να δράσει σε διαφορετικό μήκος κύματος από το δημιουργό του καπιταλισμό. Είναι κενός περιεχομένου, μορφής και ύφους (στιλ). ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ λέει ο Ζβιάγκιντσεφ. Γιατί αρεσκόμαστε οι περισσότεροι άνθρωποι, οι περισσότεροι κριτικοί κινηματογράφου να μιλάμε για ταινίες που αφορούν τάχα την φιλανδική , την ρουμανική , την αμερικανική ή τη ρώσικη κοινωνία;; για τον ίδιο λόγο που κάποιοι που τρων τα παιδιά τους ή του γείτονα είναι τρελοί , εμείς είμαστε οι λογικοί και τελειώσαμε. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν τρελοί. Πιστεύω ότι υπάρχουν κατασκευάσματα του κανιβαλιστικού καπιταλιστικού συστήματος. Μπορεί το παράδειγμα του κανιβαλισμού να είναι ακραίο, αλλά αν σκεφτούμε πόσο εύκολα «πούλησε» η αμαρικανική κοινωνία τον Λέννυ τον Βρωμόστομο που μεταξύ άλλων πήγε να τον βγάλει και τρελό, επειδή καυτηρίαζε συνεχώς την υποκρισία που επικρατεί στν αμερικανική κοινωνία και χιλιάδες άλλες περιπτώσεις σημαντικών ανθρώπων που θεωρήθηκαν τρελοί επειδή ενοχλούσαν το σύστημα θα κατανοήσουμε καλύτερα τι εννοώ.. Όλοι μας είμαστε πλέον αλλοτριωμένοι. Η ημερομηνία λήξης που είχε βάλει ο Μαρξ για την μετάβαση σε ένα ανθρωπινότερο σύστημα πέρασε. Και οι συνέπειες είναι εδώ. Επάνω και μέσα σε όλους μας. Να λοιπόν γιατὶο Ζβιάγκιντσεφ και ο Οικονομίδης είναι σπαραχτικά ειλικρινείς, είναι ριζοσπάστες. Πάμε τώρα στην ταινία. Ο Ζβιάγκιντσεφ εστιάζει στα κινητά στη σύγχρονη απανθρωποιημένη τεχνολογία. Στην απομάκρυνση από τη φύση. Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο το παιδί βλέπουμε στο δάσος, στη λίμνη.
Oι υπόλοιποι όλοι αναγκάζονται να μεταβούν στη φύση από την εξαφάνιση του παιδιού και έπειτα, που και για αυτό πραγματοποιείται σε αφηγηματικό επίπεδο, για να λειτουργήσει καταλυτικά. Για να φέρει στην επιφάνεια, να επισημάνει, να τονίσει όλα αυτά τα θανάσιμα ελαττώματα του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτή είναι η ζωή που ζούμε και εννοείται όχι μόνο στη Ρωσία, μια εποχή αναισθησίας και παραλογισμού στον τομέα των ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων, που σου έρχεται συνεχώς να θέλεις να χτυπήσεις το κεφάλι σου στον τοίχο. Είναι σαν να μην σε βλέπουν οι άνθρωποι, σαν να είσαι αόρατος, γίνεσαι ορατός μόνο αν αποτελείς συμφέρον για αυτούς, οι σύγχρονες γυναίκες αγαπάν ακόμα πιο πολύ το κινητό τους από ότι οι άντρες, έχει γίνει κομμάτι του σώματός τους, της ζωής τους. Μέλος του σώματός τους. Οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι ερωτευμένοι πολύ περισσότερο με το κίνητό τους από ότι με τον σύντροφό τους, όταν υπάρχει. Και ο λόγος είναι απλός και ο Ζβιάγκιντσεφ τον αναδεικνύει με συγκλονιστικό τρόπο. Είναι Κενοί. Είναι Αλλοτριωμένοι. Και το κινητό και όχι μόνο βέβαια, ο υπολογιστής κλπ δίνουν την δυνατότητα στον ανύπαρκτο άνθρωπο να γίνεται υπαρκτός. Μα πως;;
Μέσω της εύκολης πρόσβασης στο σεξ. Δεν χρειάζεται να είσαι ο Γκοντάρ, ο Ταρκόφσκι, ο Πικάσο, ο Μπετόβεν, ο χιουμορίστας, ο τρυφερός, ο ειλικρινής, ο στοργικός, ο πνευματικός, ο τάδε τάδε άνθρωπος αλλά αρκεί μια γυμνή σου φωτογραφία στο κινητό ή στα σόσιαλ μίντια για να προσκαλέσεις συντρόφους για σεξ. ή μια σειρά μηνυμάτων που θα δεχτείς με προσκλήσεις και θα στείλεις για τους λιγότερο τολμηρούς ή λιγότερο θρασείς. Έτσι νιώθεις ότι έχει αξία η ζωή σου. Ότι δεν είσαι κομπάρσος αλλά πρωταγωνιστής. Χωρίς να χρειάζεσαι να διαβάζεις βιβλία ή να βλέπεις κουλτουριάρικες ταινίες. Το κινητό και ότι συνεπάγεται είναι η ΖΩΗ της συντριπτικής πλειοψηφίας των σύγχρονων ανθρώπων σε όλα τα μέρη και πλάτη της γης. Και ο Ζβιάγκιντσεφ διανθίζει αρκετές από τις σκηνές της ταινίας με την παρουσία του κινητού, κυρίως βέβαια μέσω της ηρωίδας η οποία παρουσιάζεται ως μια αντιπροσωπευτική εκπρόσωπος της νέας γενιάς ανθρώπων, προσωποποίηση του νέου αναίσθητου τύπου ανθρώπου [βέβαια δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα όπως ο Ζβιάγκιντσεφ μας δείχνει στη συνέχεια]. .
Είμαι με σένα αλλά δεν είμαι , είμαι κάπου αλλού , είμαι και με τον άλλον εκείνη την ώρα, άρα δεν είμαι ποτέ με σένα. [κάπως έτσι σήμερα άλλωστε, διαλύονται όλες οι σχέσεις. Με την υπερπροσφορά σεξ και ευκαιριών μέσα από το κινητό και το διαδίκτυο. Πάντα υπάρχει κάτι καλύτερο, κάτι λιγότερο βαρετό και όταν είσαι ανασφαλής και κενός εύκολα μεταπηδάς σε αυτό]. Στην απάντηση του ερωτήματος του Έριχ Φρόμ Να έχεις ή να είσαι;; ο σύγχρονος άνθρωπος απαντά ΕΧΩ ΚΙΝΗΤΟ ΚΑΙ ΤΑ ΕΧΩ ΟΛΑ, σεξ και χρήματα, γιατί αυτά στη σύγχρονη εποχή είναι αλληλένδετα όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όλοι οι άνθρωποι στην ταινία η μάνα της ηρωίδας, οι σύντροφοι των δύο ηρώων μας είναι προσκολημμένοι με αρρωστημένο, αναίσθητο τρόπο, στο ΕΓΩ τους, στην καλοπέρασή τους. Η σύντροφος του άντρα την νοιάζει μόνο το δικό της παιδί και πως δεν θα μείνει απήδηχτη. Το ίδιο και ο σύντροφος της ηρωίδας νιάζεται για το σεξ με μια νεότερη και φτωχότερη γυναίκα (δεν μας πείθει η σχέση τους ότι έχει αγάπη αληθινή) και για την κορούλα του με την οποία μοιάζει όταν μιλάει άνετος, μοντέρνος και προοδευτικός, αλλά βέβαια και από μάκρυά μέσω skype. Για το παιδί της ταινίας, τον ήρωά μας, κανείς δεν ασχολείται, δεν νοιάζεται αληθινά. παρτακισμός. Και αυτή είναι και η δικιά μας ζωή εδώ στην Ελλάδα. και παντού στον κόσμο!!
Δεν είναι αλήθεια αυτό όμως. Και αυτό αναιρεί το επιχείρημα έως τώρα ότι ο Ζβιάγκιντσεφ δείχνει μόνο τη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων. Όπως και ο Καουρισμάκι και οι Νταρντέν και ο Κεν Λόουτς έχει συμπεριλάβει στην ταινία του , μία από τις πιο φωτεινές, αισιόδοξες πτυχές στην ιστορία του σινεμά. την εθελοντική ομάδα αναζήτησης του μικρού μας ήρωα. Μέ τρόπο εκπληκτικό, συναρπαστικό, απίστευτης οργάνωσης και μεθοδικότητας, απίστευτης πίστης και αγάπης στον άνθρωπο. απίστευτης αλληλεγγύης, ειδικά για την καπιταλιστική, ατομικιστική, αυτιστική και αυνανιστική σύγχρονη εποχή, η παρουσία αυτής της ομάδας ισοδυναμεί με τα πάντα. Με την φροντίδα, με την στοργή, με την αλληλεγγύη, με την αγάπη, με τη συλλογική δράση, με την επανάσταση. Το ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ έχει αγάπη μέσα. Οι άνθρωποι που δρουν ανιδιοτελώς για το καλό των συνανθρώπων τους με συστηματικό και αποτελεσματικό τρόπο, άσχετα ότι εδώ δεν είχαν θετικό αποτέλεσμα, δεν συμφωνώ με αυτό που γράφτηκε ότι και αυτοί ενεργούν με ψυχρό, μηχανιστικό τρόπο, έτσι μοιάζει αλλά δεν είναι. είναι αυτό που χρειαζόμαστε όλοι μας για να αλλάξουμε την τροπή των πραγμάτων που οδηγεί σε έναν κόσμο ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ στην καταστροφή μας. Οι άνθρωποι που δρουν και έχουν αξίες πέρα από το κινητό τους. Άλλωστε αυτοί χρησιμοποιούν κυρίως γουόκι τόκι για να φέρουν εις πέρας την εθελοντική ανθρωπιστική αποστολή τους , σαν εργαλείο δουλειάς και μόνο, σαν όπλο σωτηρίας.
Τώρα για το αν οι ήρωες παραμένουν ψυχροί και αναίσθητοι κατά τη διάρκεια της έρευνας όπως γράφτηκε;;; . ούτε αυτό είναι αληθές εξ ολοκλήρου. Η έρευνα και η εξαφάνιση του μικρού ενεργούν καταλυτικά επάνω στους δύο ήρωες και στους συντρόφους τους. Αλλάζει η στάση τους κυρίως πάνω στον άξονα ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ και όχι μόνο. Έρχονται πιο κοντά, συνταράσσονται σε κάποιες σκηνές, οι οποίες είναι συγκινητικές , συγκλονιστικές. Ο Σύγχρονος Άνθρωπος αλλοτριωμένος, καμμένος σε ένα μεγάλο βαθμό, ΧΩΡΙΣ ΑΓΑΠΗ έχει τη σπίθα μέσα του, έχει την δεξιότητα, την ανάγκη της αγάπης, αλλά οι κοινωνικοπολιτικοοικονομικές συνθήκες έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Η παρένθεση κλείνει με το τέλος της έρευνας και ο κάθε κατεργάρης γυρίζει στον πάγκο του. Έτσι τελειώνει και η σύντομη συμμετοχή αλλά πολύ καθοριστική των ηρώων μας ως ατόμων σε μια συλλογική ομάδα που παραλίγο και αν ήταν μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια να τους μεταμορφώσει σε υπέυθυνα άτομα. [υπέροχη η συσχέτιση ειδικού και γενικού, ατομικού και συλλογικού από τον Ζβιάγκιντσεφ]. Φοβερή η σκηνή που δημιουργούνται ομάδες διάσωσης μέσα σε πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες στις οποίες συμμετέχουν οι γονείς του παιδιού, σηκώνουν το χέρι και γίνονται μέλη της συλλογικότητας με πρόθυμο τρόπο θα λέγαμε, όχι βαρυγκομώντας. Δεν είναι αναίσθητοι και αρχίζουν να καταλαβαίνουν την αξία της συλλογικότητας και την αποτελεσματικότητά της. Αν υπήρχε περίπτωση να βρεθεί το παιδί μόνο μέσω αυτής της ομάδας θα μπορούσε, μιας ομάδας που εξάντλησε όλες τις δυνατές πιθανότητες. Η κόκκινη κορδέλα πάνω στο δέντρο που την ανέβασε ο μικρός μας ήρωας στην αρχή της ταινίας δίπλα στη λίμνη στην οποία ενδεχόμενα πνίγηκε στη συνέχεια, ανεμίζει για να μας υπενθυμίζει, τι είναι αυτά που δεν έχουμε στη ζωή μας, φύση, αληθινή επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας, ΑΓΑΠΗ και δεν τα έχουμε γιατί εμείς συνειδητά τα σκοτώνουμε. Εννοείται μια πολύ μεγάλη ταινία, θα έπρεπε να γράψω και για τη φόρμα της, θα το κάνω κάποια στιγμή, τώρα δεν έχω το κουράγιο. 4/5 (8/10, 80/100) αυστηρή κάπως κρίση, γιατί θα ανακοινώσουμε σύντομα πως αντιμετωπίζουμε την αξιολόγηση των ταινιών, θα προτείνουμε ένα σύστημα αξιολόγησης που θα είναι τόσο αυστηρό όσο χρειάζεται ώστε μια ταινία του Ταρκόφσκι να μην εξομοιώνεται με τις ταινίες εκείνου του χάχα Μάθιου Βον (Kingsman).
υ.γ. άλλο είμαι φεμινιστής στους οποίους ανήκω ανέκαθεν και παλεύω για αυτό με εκδηλώσεις στο χώρο του κινηματογράφου Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ και άλλο ζω στην πραγματικότητα και τα πράγματα εξελίσσονται ως ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (δεν σημαίνει δηλαδή ότι τα πράγματα πάνε πάντα μπροστά).
ONLINE || 1. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 2. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ 3. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ 4. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΜΟΝΤΑΖ (Εκμάθηση Adobe Premiere).
Πληροφορίες- δηλώσεις ενδιαφέροντος- Εγγραφές στο e-mail schoolofcinemagr@gmail.com και στο τηλέφωνο 6944143564.
CAMERA STYLO 
[…] Χωρίς Αγάπη (Loveless / Nelyubov) (2017) – Η σπουδαιότερη φετινή τα… […]