«Όταν οι κοινωνίες και ο πολιτισμός βρίσκονται σε παρακμή, τα φαινόμενα της βίας σ’ όλες τις μορφές της αυξάνονται κατακόρυφα». Αυτά γράφει πριν από ένα περίπου αιώνα ο Όσβαλντ Σπένγκλερ στο βιβλίο του Η Παρακμή της Δύσης. Και είτε θέλει κανείς να το δει είτε όχι ολόκληρος ο Δυτικός πολιτισμός τρεμοσβήνει…
Όταν λοιπόν τα ΜΜΕ εστιάζουν επιλεκτικά σε ένα απεχθές έγκλημα, για να αυξήσουν τα έσοδα από τις διαφημίσεις, γινόμαστε συνεχώς μάρτυρες του ίδιου έργου. Του ίδιου θεάτρου του παραλόγου. Ο ουρανός ανοίγει και αρχίζει να ρίχνει καλαπόδια από χυδαίο, τυφλό συναισθηματισμό, την ίδια στιγμή που το κασετόφωνο ξεκινάει να παίζει τον φαγωμένο από σαράκι ξύλινο λόγο εντελώς απολιθωμένων ιδεολογιών (φασισμός, κομμουνισμός, αναρχισμός, σοσιαλισμός, νεοφιλελευθερισμός κτλ.), που λειτουργούν ως ζεστά, βρομερά μαντριά στα οποία ζέχνει η λογική της αγέλης και όπου καταφεύγουν όλοι όσοι αναζητούν πάντα το πρόβλημα στους άλλους και στην κοινωνία, και όχι στους ίδιους τους εαυτούς τους. Έτσι, όταν το ηφαίστειο της βίας ξεσπάει, και το πυρακτωμένο μάγμα καταπίνει όποιον σταθεί εμπόδιο στο πέρασμά του, πάντα συλλογίζομαι το Κουρδιστό Πορτοκάλι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, μία διαχρονική και τόσο επίκαιρη διατριβή πάνω στη βία και στο αναφαίρετο δικαίωμα της ελευθερίας βουλήσεως του ανθρώπου. Ακόμα και αν αυτή η ελευθερία τον οδηγεί στο έγκλημα. Με αφορμή λοιπόν της έκδοσης του ομώνυμου βιβλίου του Άντονι Μπέρτζες από τις εκδόσεις Anubis, ας μου επιτραπεί να πω δυο λόγια επιπλέον γι’ αυτό. Στο παρελθόν είχα αναζητήσει κάποια έκδοση στα ελληνικά του πολυφημισμένου και αμφιλεγόμενου μυθιστορήματος Το Κουρδιστό Πορτοκάλι που είχε γράψει εν έτει 1962 ο Άντονι Μπέρτζες, και το είχα βρει εξαντλημένο προ πολλού στις αραχνιασμένες εκδόσεις του Θόδωρου Ζουμπουλάκη. Μάλιστα, η ευφάνταστη απόδοση του ονόματος του Βρετανού συγγραφέα ως Α. Βούργκεςς (sic) μ’ έκανε να χαρώ που δεν είχε επανεκδοθεί, καθώς ποιος μπορεί να συλλάβει τι είδους διαστροφικής (στη χώρα μας τη λένε και “επαγγελματική”) μετάφρασης θα είχε τύχει. Το γεγονός και μόνο πως ο ντόρος για ένα βιβλίο το οποίο απασχολούσε έντονα –κυρίως λόγω της μεταφοράς του στον κινηματογράφο από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ– για δεκαετίες ολόκληρο τον Αγγλοσαξονικό Τύπο, καθώς έθετε ουσιώδη φιλολογικά, κοινωνικά, πολιτικά, ψυχιατρικά, φιλοσοφικά, θεολογικά και καλλιτεχνικά ζητήματα, δεν είχε φτάσει ούτε καν ως φευγαλέος απόηχος στην Ψωροκώσταινα, με έκανε να συνειδητοποιήσω ακόμη περισσότερο γιατί η νεότερη Ελλάδα βρισκόταν, βρίσκεται και θα βρίσκεται εκτός του ρου της σύγχρονης ιστορίας του πνεύματος και του πολιτισμού. Βέβαια σε αυτό συντέλεσε και το γεγονός πως όταν προβλήθηκε η ταινία, το περιεχόμενό της δεν άρεσε καθόλου στους αριστερούς κριτικούς-κατηχητές μας που κυριαρχούσαν τότε – αλλά και κυριαρχούν ακόμη και σήμερα (εξού και η πολιτιστική μας χρεοκοπία) στα καλλιτεχνικά πράγματα της έρημης χώρας μας. Αντί, λοιπόν, για τα σκληρά ιδεολογικά ναρκωτικά που βαρούσε την εποχή εκείνη σύσσωμη η φωτισμένη αριστερή ιντελιγκέντσιά μας, με “ταξίδια” σε ιδανικούς κομμουνιστικούς παραδείσους, ο Μπέρτζες και περισσότερο ο Κιούμπρικ παρουσίαζε ένα δυστοπικό, “κακότοπο” κοντινό μέλλον. Ο έφηβος ήρωας Άλεξ ζει σε ένα νεκρό πνευματικά κόσμο, όπου η ζωή είναι τόσο θανάσιμα πληκτική ώστε γίνεται υποφερτή μόνο με τη χρήση ναρκωτικών, του σεξ και της ωμής βίας. Ακόμη και οι μεγαλοαστικές ανέσεις δεν προκαλούν καμία έλξη στον αναγνώστη. Ο Άλεξ είναι ο κλασικός έφηβος αντιήρωας που κουβαλάει μία ικανή δόση αθωότητας ακόμη και στην πιο φαύλη μορφή της. Προδομένος από τους φίλους του που συγκροτούν την εγκληματική συμμορία του, συλλαμβάνεται για φόνο και οδηγείται στο δεσμωτήριο. Εκεί διαβάζει τη Βίβλο και μετανοεί, και προκειμένου να αποφυλακιστεί δέχεται να γίνει το πειραματόζωο μίας νέας μεθόδου αναμόρφωσης που επιχειρεί να εισαγάγει το Κράτος με στόχο να μειώσει τη νεανική εγκληματικότητα και να αποσυμφορήσει τις φυλακές. Το κόστος που θα κληθεί όμως να καταβάλει είναι τρομακτικό… Ωστόσο, το σημαντικότερο, στοιχείο σε αυτό το βιβλίο είναι ότι περιλαμβάνει και το 21ο και τελευταίο κεφάλαιο που απουσιάζει από την ομώνυμη ταινία του Κιούμπρικ για λόγους, που καλό είναι να σκεφτεί ο αναγνώστης αφού πρώτα διαβάσει το μυθιστόρημα και μετά ξαναδεί το φιλμ.
*Το βιβλίο έχει εξαντληθεί και θα επανατυπωθεί στις αρχές του 2018.
Ο Μίμης Τσακωνιάτης είναι συγγραφέας , κριτικός κινηματογράφου, δημοσιογράφος
[τα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις του αρθρογράφου, το camera stylo φιλοξενεί κείμενα και άρθρα με τα οποία μπορεί να έχουμε ενστάσεις ή διαφωνίες αλλά αυτό είναι η ουσία όποιας δημοκρατίας μπορεί να υπάρξει στις σύγχρονες καπιταλιστικές συνθήκες , ο διάλογος, ο προβληματισμός πάνω στην πραγματικότητα μέσω της τέχνης. Το Κουρδιστό Πορτοκάλι έχει απασχολήσει χιλιάδες ανθρώπους κριτικούς, μελετητές , έχουν γραφεί πάρα πολλά για αυτό και σκοπεύουμε να επαναφέρουμε στο προσκήνιο τη συζήτηση για αυτό, οργανώνοντας και κάποιες προβολές με ελεύθερη είσοδο και συζήτηση για αυτό. Επίσης με την επανακυκλοφορία του βιβλίου θα το παρουσιάσουμε στη Λέσχη Ανάγνωσης Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Γ.Κ.]
ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΙΜΠΛΙΚΟ (1949) του Χένρι Κορνήλιους των Ealing Studios την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2017 στις 19.30 με ελεύθερη είσοδο, ανάλυση και συζήτηση στο Σχολείο του Σινεμά
Σεμινάρια Σκηνοθεσίας Κινηματογράφου και Δημιουργίας Ντοκιμαντέρ στο Σχολείο του Σινεμά την Κυριακή 3.12.2017
Εργαστήρι Κινηματογράφου Δήμου Ζωγράφου συνεχίζονται οι εγγραφές
CAMERA STYLO 