Διάλεξη του Αλαίν Μπαντιού, «Η παγκόσμια κατάσταση και η εποχή των εξεγέρσεων», Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2019 στις 7μ.μ. στο Αμφιθέατρο Ντε Κίρικο. Είσοδος ελεύθερη. Θα υπάρχει παράλληλη μετάφραση.
[στο σεμινάριο Ιστορίας Κινηματογράφου την Κυριακή 15.12.2019 στις 19.30 (Τσαμαδού 26-28, Εξάρχεια) που παρακολουθείται και αυτοτελώς θα ασχοληθούμε με τα εξής θέματα: 1. Ανιές Βαρντά (κυρίως λόγω και του αφιερώματος στην Ταινιοθήκη), Ζαν Λυκ Γκοντάρ, Αλαίν Ρεναί, Κλοντ Σαμπρόλ, Έρικ Ρομέρ, Φρανσουά Τρυφώ, Λουί Μαλ, Ζακ Ριβέτ, Ζαν Εστάς και Νουβέλ Βαγκ- Ο Φεμινισμός στον Κινηματογράφο, η περίπτωση της Σαντάλ Άκερμαν και της Ντιλμάν, Παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Κολοβού Η Γυναίκα στον Κινηματογράφο. (διάρκεια 1,5 ώρα περίπου) 2. Φρίντριχ Μουρνάου Η Αυγή (1927) Εξπρεσιονισμός – Κάμερσπηλ, Βέντερς, Φασμπίντερ, Χέρτζογκ Νέος Γερμανικός Κινηματογράφος – 3. Κένεθ Άνγκερ, Σταν Μπράκρατζ, Μάγια Ντέρεν και Πρωτοποριακός – Πειραματικός Κινηματογράφος (ορισμός του Πρωτοποριακού – Πειραματικού Κινηματογράφου, η Περίπτωση των Άγριων Αγοριών του Μαντικό) (διάρκεια 1ώρα και 15 λεπτά) 4. ανακοίνωση σεμιναρίου Κριτικής Κινηματογράφου όπου θα καταπιανόμαστε με την κριτική ανάλυση των ταινιών της τρέχουσας χρονιάς, με την δημιουργία λιστών με τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς και θα οδηγούμαστε συνειρμικά σε παλιότερες πρόσφατες ή κλασικές ταινίες, ρεύματα, κινήματα, σχολές, είδη και μεγάλους δημιουργούς του σινεμά συμπληρώνοντας το παζλ της Ιστορίας του Παγκόσμιου Κινηματογράφου ξεκινώντας από το σήμερα. Θα μάθουμε να γράφουμε κριτικές για τις ταινίες (διάρκεια ένα τέταρτο)].
Η Ιστορία: δομή και συμβάν
Αλαίν Μπαντιού
Ο διακριτός χαρακτήρας της εποχής της αστικής τάξης είναι ότι απλοποίησε τους ταξικούς ανταγωνισμούς. Η κοινωνία δεν διαιρείται πια παρά σε δύο μεγάλα εχθρικά στρατόπεδα, σε δύο μεγάλες διαμετρικά αντίθετες τάξεις: την αστική τάξη και το προλεταριάτο.
Με ευκαιρία την άφιξη στην Αθήνα του Γάλλου φιλόσοφου Αλαίν Μπαντιού για μια σειρά διαλέξεων, δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από το κείμενό του «Η Ιστορία: δομή και συμβάν», από το περιοδικό «αληthεια», τεύχος 10, εκδόσεις Πατάκη. Ο Αλέν Μπαντιού θα μιλήσει στις 12 Δεκεμβρίου στις 7 μ.μ. στο Γαλλικό Ινστιτούτο με θέμα την «Ισότητα» και στις 14 Δεκεμβρίου στις 7 μ.μ. στη Σχολή Καλών Τεχνών με θέμα την «Παγκόσμια κατάσταση και την εποχή των εξεγέρσεων».
Σύμφωνα με την πασίγνωστη φράση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Η ιστορία όλων των κοινωνιών μέχρι σήμερα είναι αποκλειστικά η ιστορία της πάλης των τάξεων». Ελεύθεροι και δούλοι, πατρίκιοι και πληβείοι, άρχοντες και δουλοπάροικοι, πρωτομάστορες και συντεχνίτες, με μία λέξη καταπιεστές και καταπιεζόμενοι, σε σταθερή αντίθεση, διεξήγαγαν έναν αδιάκοπο πόλεμο, άλλοτε ανοιχτό, άλλοτε συγκαλυμμένο, έναν πόλεμο που κατέληγε πάντα είτε σε έναν επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας στο σύνολό της είτε στην καταστροφή των δύο αντιμαχόμενων τάξεων.
Στις πρώτες ιστορικές εποχές διαπιστώνουμε σχεδόν παντού μια ολοσχερή οργάνωση της κοινωνίας σε διακριτές τάξεις, με διαβαθμισμένη κλίμακα κοινωνικών θέσεων. Η αστική τάξη των νεότερων χρόνων δεν κατάργησε τους ταξικούς ανταγωνισμούς. Τους υποκατέστησε με νέες τάξεις. Εν τούτοις, ο διακριτός χαρακτήρας της εποχής της αστικής τάξης είναι ότι απλοποίησε τους ταξικούς ανταγωνισμούς. Η κοινωνία δεν διαιρείται πια παρά σε δύο μεγάλα εχθρικά στρατόπεδα, σε δύο μεγάλες διαμετρικά αντίθετες τάξεις: την αστική τάξη και το προλεταριάτο.
Κατ’ αρχάς, με την έκφραση «κάθε κοινωνία» πρέπει να εννοήσουμε ότι πρόκειται προφανώς για την ιστορία των νεολιθικών κοινωνιών, στη Δύση. Πράγματι, το κείμενο μιλά για τη διαδοχή τριών ιστορικών μορφών, την Αρχαιότητα στον δυτικό κόσμο, τον Μεσαίωνα και τη νεότερη κοινωνία, με μοναδική αντίφαση αυτήν της αστικής τάξης και του προλεταριάτου.
Το δεύτερο σημείο αφορά τη δόμηση της Ιστορίας γύρω από μία και μοναδική διαλεκτική αρχή, την αρχή της αντίφασης ανάμεσα σε υπο-ομάδες που ονομάζονται «τάξεις», και η αντίφασή τους «πάλη των τάξεων».
Το τρίτο σημείο αφορά το γεγονός ότι με την εντατικοποίηση του διπολισμού επιτελείται στον σύγχρονο κόσμο μια απλοποίηση του αντιφατικού πεδίου, η οποία εκτείνεται μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το τέταρτο σημείο αφορά την αστική κοινωνία ως τελευταίο δυνατό τύπο νεολιθικής κοινωνίας. Γιατί, πέραν αυτής, δεν μπορούν να θριαμβεύσουν παρά μόνον εκείνοι που ακριβώς τοποθετούνται εκτός της αρχής της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και, κατά συνέπεια, εκτός της οργάνωσής της υπό τη μορφή του τριγώνου ιδιοκτησία-οικογένεια-κράτος.
Το πέρασμα πέραν του νεολιθικού ονομάζεται από το Μανιφέστο μετάβαση προς τον κομμουνισμό. «Κομμουνισμός» σημαίνει πως ό,τι έχει σχέση με τα κοινά αγαθά, δηλαδή με τη διαδικασία παραγωγής όλων όσα έχουν αξία χρήσης, πρέπει να αποσπαστεί από την ιδιωτική ιδιοκτησία και να πάρει μια μορφή συλλογική.
Η λέξη «κομμουνισμός» δηλώνει εδώ τις αρχές μιας νέας σχέσης, θεωρητικής και πρακτικής, προς την Ιστορία, μια σχέσης που αναδεικνύει ένα σύστημα δυνατοτήτων. Συνιστά έναν στρατηγικό οδηγό για δυνατές [possibles] πράξεις.
Αυτή τη σχέση με την Ιστορία μπορούμε λοιπόν να τη συνοψίσουμε σε τέσσερα σημεία. Πρόκειται για τη διατύπωση τεσσάρων δυνατοτήτων που δηλώνουμε ότι μπορεί να ενσαρκώσει η Ιστορία.
- Είναι δυνατόν να οργανώσουμε τη συλλογική ζωή γύρω από κάτι διαφορετικό από την ιδιωτική ιδιοκτησία και το κέρδος. Κατά τον Μαρξ, ό,τι γράφει μπορεί να αναχθεί σε ένα μοναδικό σημείο: στην κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Αυτή η ιδέα είναι ήδη εδώ και πολύ καιρό παρούσα στην Ιστορία. Σήμερα, έχει σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί και πρέπει να την επαναφέρουμε στη ζωή με κάθε τίμημα. Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός δεν είναι και δεν πρέπει να είναι το τέλος της Ιστορίας. Κατόπιν, με ποιον τρόπο, με ποιον απολογισμό κ.λπ., αυτό είναι άλλο θέμα.
- Είναι δυνατόν να οργανώσουμε την παραγωγή γύρω από κάτι άλλο πέραν της εξειδίκευσης και της διαίρεσης της εργασίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να διατηρηθεί ο διαχωρισμός ανάμεσα σε διανοητική και χειρωνακτική εργασία, ανάμεσα σε διευθυντικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες. Δεν υπάρχει καμία ορθολογικότητα η οποία να προδιαγράφει την αδυναμία εισόδου στην εποχή «των πολύμορφων εργαζόμενων». Οι διαιρέσεις που οργανώνουν την ίδια την εργασία είναι θανατηφόρες διαιρέσεις.
- Είναι δυνατόν να οργανώσουμε τη συλλογική ζωή χωρίς να βασιστούμε σε κλειστά ταυτοτικά σύνολα, όπως τα έθνη, οι γλώσσες, οι θρησκείες, τα έθιμα. Όλες αυτές οι διαφορές μπορούν και πρέπει να υπάρχουν. Δεν λέμε ότι πρέπει να εξαφανισθούν. Το μέλλον ανήκει σ’ έναν ολοσχερή διεθνισμό και οφείλουμε να δηλώσουμε ότι η πολιτική μπορεί και πρέπει να διασχίζει εγκάρσια τις εθνικές ταυτότητες. Δεν λέμε ότι δεν πρέπει να υπάρχουν, αλλά ότι οφείλουν να συνυπάρχουν και ότι δεν πρέπει να θεμελιώνουν αρχές διαχωρισμού.
- Είναι δυνατόν να υπάρξει σταδιακή εξαφάνιση του κράτους ως ξεχωριστής δύναμης, η οποία έχει το μονοπώλιο της βίας, της αστυνομίας και του στρατού. Με άλλα λόγια, ο ελεύθερος συνεταιρισμός των ανθρώπων και η ορθολογικότητα στην οποία μετέχουν μπορούν και πρέπει να αντικαταστήσουν τον νόμο και τον καταναγκασμό.
Για να συνοψίσω: από τη μία πλευρά, αυτές οι τέσσερις αρχές είναι προφανώς το πρόγραμμα μιας εξόδου από τη νεολιθική εποχή, άρα μιας εξόδου από τη δομική κατάσταση της ανθρωπότητας εδώ και τέσσερις ή πέντε χιλιάδες χρόνια. Από την άλλη όμως, αυτές οι τέσσερις αρχές δεν είναι ακριβώς ένα πρόγραμμα. Πρόκειται για αρχές αξιολόγησης εκείνου που συμβαίνει ιστορικά. Και αν κανένα από αυτά τα σημεία δεν εμπλέκεται με κάποιο τρόπο, τότε θα αποφανθούμε ότι αυτό που συμβαίνει δεν εμπίπτει στη γενική στρατηγική κατεύθυνση που είναι αναγκαία για να αναδυθεί μία νέα πολιτική.
Το ερώτημα διαμορφώνεται ως εξής: Η πραγματοποίηση άραγε αυτών των τεσσάρων δυνατοτήτων εγγράφεται στην Ιστορία; Ή μήπως η Ιστορία μπορεί να συνεχίσει ή και να καταλήξει σε καταστροφή για την ανθρωπότητα, χωρίς να γίνει δυνατή τούτη η έξοδος από τη νεολιθική εποχή; Και σε αυτό το σημείο επιστρέφουμε στο αρχικό ερώτημα: Μπορούμε άραγε να προβλέψουμε ότι η έξοδος είναι αναγκαία; Ή ότι είναι αδύνατη; Ή μήπως ανήκει στη μορφή ενός πολιτικού προτάγματος για το οποίο δεν υπάρχει ούτε ιστορική αναγκαιότητα ούτε υποχρεωτική αποτυχία; Εδώ ακριβώς εισέρχεται στη σκηνή η κατηγορία του συμβάντος.
Μετάφραση: Φώτης Σιατίτσας
Επιμέλεια: Ιφιγένεια Σιαφάκα, Βίκη Σκούμπη
[το ερώτημα που δεν πρόλαβε να γίνει προχτές στο Γαλλικό Ινστιτούτο είναι Συνοπτικά και εφόσον καταφέρω να έρθω σήμερα θα το υποβάλλω ελπίζω αυτή τη φορά:
Μπορεί στη Σημερινή Εποχή της Παγκόσμιας Δικτατορίας του Μεγάλου Αδελφού με την κατάργηση της Ιδιωτικότητας και την Κατάλυση σε μεγάλο βαθμό της Δημοκρατίας να υπάρξει Συνωμοτικότητα απαραίτητος όρος για την Πραγματοποίηση κάθε Επανάστασης; Πως Μπορούμε να Αντισταθούμε σήμερα;;; Γ.Κ.]
CAMERA STYLO 