Σκηνοθεσία: Αντρέ Σίνγκερ
Αφηγήτρια: Έλενα Μπόναμ Κάρτερ
Είδος: Ντοκιμαντέρ, Ιστορική, Πολεμική
Ημερομηνία Εξόδου: 20 Απριλίου 2017
ΣΥΝΟΨΗ
Βασισμένο στο μοναδικό ντοκιμαντέρ του Άλφρεντ Χίτσκοκ German Concentration Camps Factual Survey / Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης – Πραγματική έρευνα που γυρίστηκε το 1945, το Θα πέσει η νύχτα αποτελεί μια συγκλονιστική εμπειρία με φόντο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα από τη χρήση εξαιρετικού αρχειακού υλικού και μαρτυριών από τους επιζώντες, αλλά και τους απελευθερωτές, η ταινία μιλάει για τις απόπειρες τεκμηρίωσης των σχεδόν απίστευτων σκηνών με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι οι Σύμμαχοι κατά την απελευθέρωση. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει πώς μία ομάδα από κορυφαίους σκηνοθέτες, ανάμεσά τους ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο Σίντνεϊ Μπέρνσταϊν και ο Ρίτσαρντ Κρόσμαν, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να κάνουν μια ταινία που θα παρείχε αδιάψευστα στοιχεία για όσα ανακάλυψαν οι Σύμμαχοι. Το ρόλο της αφηγήτριας έχει η διάσημη ηθοποιός Έλενα Μπόναμ Κάρτερ.
Synopsis En
Researchers discover film footage from World War II that turns out to be a lost documentary shot by Alfred Hitchcock and Sidney Bernstein in 1945 about German concentration camps.
During the April of 1945, in Germany, the World War II was drawing to a close, with the Allied Forces moving towards Berlin. Among their ranks were also soldiers that were newly trained as combat cameramen with the sole duty to document the gruesome scenes behind the recently liberated Nazi concentration camps on behalf of the British Government. The 1945 documentary was named «German Concentration Camps Factual Survey» and it was produced by Sidney Bernstein with the participation of Alfred Hitchcock. For nearly seven decades, the film was shelved in the British archives, abandoned without a public screening for either political reasons or shifted Government priorities, to be ultimately completed by a team of historians and film scholars of the British Imperial War Museum, who meticulously restored the original footage. Intertwined with interviews of both survivors and liberators, as well as short newsreel films and raw footage from the original film, the 2014 documentary chronicles the atrocities that occurred in the concentration and labour camps of Bergen-Belsen, Auschwitz, Majdanek, Dachau and Buchenwald, including footage from Soviet cameramen. Without shying away, the camera pans on the German SS officers, lingering on the bony, emaciated faces of the piled up like dolls bodies of men that were thrown into pits during the mass grave digging operations. However, even though the film documents a world of nightmare, exposing the undeniable, harsh truth of what has been going on within these camps, it also focuses on the healing process of the completely dehumanised survivors, in an attempt to serve as a testimony of the Nazi crimes but above all, as an important lesson for all mankind.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
http://www.nightwillfalldoc.gr/
Χώρα: Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ισραήλ, Δανία
Γλώσσα: Αγγλικά, Ρωσικά, Γερμανικά, Εβραϊκά
Διάρκεια: 75′
Διανομή: Trianon (Ελλάδα), British Film Institute, RatPac Documentary Films, Home Box Office, Warner Home Video
Εταιρείες Παραγωγής: Angel TV, Final Cut for Real, RatPac Entertainment, Spring Films
Παραγωγή: Sally Angel, Brett Ratner
Αφηγήτρια: Helena Bonham Carter
Αφηγητής «German Concentration Camps Factual Survey»: Jasper Britton
Εκτέλεση παραγωγής: Richard Melman, James Packer, Stephen Frears
Σενάριο: Lynette Singer
Διεύθυνση φωτογραφίας: Richard Blanshard
Μοντάζ: Arik Lahav-Leibovich, Stephen Miller
Μουσική σύνθεση: Nicholas Singer
7 βραβεία και 13 υποψηφιότητες, μεταξύ των οποίων:
Εύφημος μνεία της Ειδικής Επιτροπής, Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Σέφιλντ 2014
Ειδική μνεία, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ιερουσαλήμ 2014
Βραβείο για την καλύτερη χρήση φιλμικού υλικού σε ιστορική παραγωγή, Διεθνή Βραβεία Focal 2015
Βραβείο Καλύτερου ιστορικού προγράμματος μεγάλου μήκους, Βραβείο Καλύτερης έρευνας και Βραβείο Καλύτερου σεναρίου, Βραβεία Έμμυ Ειδησεογραφίας και Ντοκιμαντέρ 2016
Η ιστορία πίσω από το ντοκιμαντέρ
Όταν οι βρετανικές, οι σοβιετικές και οι αμερικάνικες δυνάμεις απελευθέρωσαν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης το 1945, ο στρατός και οι εικονολήπτες των επίκαιρων κατέγραψαν τις φρικιαστικές εικόνες, με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι. Αργότερα, ο Σίντνεϊ Μπέρνσταϊν του Υπουργείου Πληροφοριών της βρετανικής κυβέρνησης και η ομάδα του, μεταξύ των οποίων ο σκηνοθέτης Άλφρεντ Χίτσκοκ, επεξεργάστηκαν το φιλμικό υλικό, πραγματοποιώντας παράλληλα γυρίσματα στο Μπέργκεν-Μπέλζεν, το Νταχάου και το Άουσβιτς, για να δημιουργήσουν μια επώδυνη ταινία με τίτλο Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα.
Το ντοκιμαντέρ Θα πέσει η νύχτα αποκαλύπτει την μέχρι εκείνη την εποχή ανείπωτη ιστορία του βαθιά συγκινητικού ντοκιμαντέρ του 1945. Αφηγήτρια είναι η Έλενα Μπόναμ-Κάρτερ και σκηνοθέτης ο Αντρέ Σίνγκερ (παραγωγός του βραβευμένου The Act of Killing του Τζόσουα Οπενχάιμερ). Το Θα πέσει η νύχτα αντιπαραθέτει πρωτογενές υλικό και σκηνές από το ντοκιμαντέρ του 1945 με μαρτυρίες από τους επιζώντες, τους στρατιώτες που τους απελευθέρωσαν και τους σκηνοθέτες που κατέγραψαν αυτές τις φρικτές εικόνες. Τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (Τρίτη 27 Γενάρη 2017) η ταινία προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον κόσμο.
Παρά την καλλιτεχνική γνησιότητα του ντοκιμαντέρ του 1945 και τη χρήση του πιο καθηλωτικού φιλμικού υλικού που τραβήχτηκε ποτέ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, το πρότζεκτ του Μπέρνσταϊν δεν προβλήθηκε ποτέ. Το Θα πέσει η νύχτα αφηγείται την εκπληκτική ιστορία πίσω από το ντοκιμαντέρ, παρουσιάζοντας συνεντεύξεις με επιζώντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κάποιοι από τους οποίους αναγνωρίζουν τον νεότερο εαυτό τους στο φιλμ, καθώς και αρχειακές συνεντεύξεις με τον Μπέρνσταϊν (που ίδρυσε αργότερα τη Granada Television), τον Άλφρεντ Χίτσκοκ και τον σκηνοθέτη Μπίλι Γουάιλντερ.
Το ντοκιμαντέρ Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα δεν ολοκληρώθηκε το 1945, καθώς από την αρχή του πρότζεκτ υπήρξαν αρκετά προβλήματα, όπως οι πρακτικές δυσκολίες της διεθνούς συνεργασίας και οι μεταπολεμικές ελλείψεις. Αυτά τα θέματα καθυστέρησαν τόσο την ολοκλήρωση της ταινίας, που την ξεπέρασαν τα γεγονότα, όπως η προβολή δύο άλλων ταινιών από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στον γερμανικό λαό και η αλλαγή του κλίματος απέναντι στη Γερμανία, με τις αρχές να μην θεωρούν πια πρέπουσα την προβολή αυτών των θηριωδιών στη μεγάλη οθόνη.
Η τελευταία επίσημη δράση σχετικά με το ντοκιμαντέρ έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου 1945 με την προβολή ενός πρόχειρου μοντάζ των 5 από τις 6 μπομπίνες που είχαν προγραμματιστεί να γυριστούν. Από το 1952, το ντοκιμαντέρ φυλαγόταν ανολοκλήρωτο στα αρχεία του Βασιλικού Πολεμικού Μουσείου στο Λονδίνο. Το 1984, μια εκδοχή του ντοκιμαντέρ με τίτλο Memory of the Camps / Μνήμες των στρατοπέδων προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου (pre-digitization και χωρίς την έκτη κόπια). Αυτή η εκδοχή προβλήθηκε τηλεοπτικά στο Frontline, μέρος του δικτύου WGBH Boston PBS. Ο σχολιασμός έγινε από τον ηθοποιό Τρέβορ Χάουαρντ και στη θέση της έκτης κόπιας προβλήθηκαν σκηνές από την απελευθέρωση του στρατοπέδου Μπέργκεν-Μπέλζεν.
Τον Δεκέμβρη του 2008, το Βασιλικό Πολεμικό Μουσείο ανακάλυψε το υλικό της έκτης κόπιας και ξεκίνησε το φιλόδοξο πρότζεκτ να ψηφιοποιήσει, αποκαταστήσει και ολοκληρώσει το ντοκιμαντέρ Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα. Η ολοκληρωμένη ταινία περιλαμβάνει σπαρακτικές συνεντεύξεις με επιζώντες, στρατιώτες, ιστορικούς και αρχειονόμους, που παρουσιάζονται μαζί με το αποκατεστημένο και σπάνιο αρχειακό φιλμικό υλικό, καθώς και τις καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων. Το ντοκιμαντέρ Θα πέσει η νύχτα παρέχει μία συναρπαστική ματιά στα παρασκήνια για το πώς δημιουργήθηκε αυτό το ξεχασμένο ντοκιμαντέρ του 1945 και πώς τελικά ολοκληρώθηκε μετά από 70 χρόνια.
Λήδα Γαλανού
Θα πέσει η νύχτα ★★★★½☆
(Night will fall, 2014, Μεγ. Βρετανία, 75’)
σκηνοθεσία: Αντρέ Σίνγκερ
Παραπάνω από ένα ντοκιμαντέρ για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκόσμιου, το «Θα πέσει η νύχτα» είναι μια σπάνια, καθηλωτική ταινία για τη σημασία της τεκμηρίωσης στην ανθρώπινη ιστορία.
Ο Αντρέ Σίνγκερ και η ομάδα του ανακαλύπτουν και συνδέουν υλικό που τράβηξαν με την απελευθέρωση οι κινηματογραφιστές του συμμαχικού στρατού (ανάμεσά τους και ο Άλφρεντ Χίτσκοκ), στα γερμανικά και ρωσικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, προσθέτοντας σύγχρονες αφηγήσεις από επιζώντες και μάρτυρες.
Και το προβάλλουν μπροστά στα μάτια του θεατή, αναγκάζοντάς τον να δει την αλήθεια, χωρίς περιθώρια αμφισβήτησης. Ένα συναρπαστικό πολιτισμικό κειμήλιο.
Νίνος Φένεκ Μικελιδης
***½ – Θα πέσει η νύχτα
Night Will Fall. Βρετανία, 2014. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία: Αντρέ Σίνγκερ. Σενάριο: Λινέτ Σίνγκερ. Αφήγηση: Χέλενα Μπόναμ Κάρτερ, Τζάσπερ Μπρίτον. Με τους: Λέναρντ Μπέρνι, Τζορτζ Λέναρντ, Τζόζεφ Κρέιμερ, Ανίτα Λάσκερ-Βάλφις. 75΄
Ένα από τα πιο συγκλονιστικά, ταυτόχρονα πιο συγκινητικά ντοκουμέντα, γύρω από τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης (Μπέργκεν-Μπέλσεν, Άουσβιτε, Μπούχενβαλτ, Νταχάου) που μας δίνει την ευκαιρία να δούμε από κοντά μερικές από τις πιο φρικτές, απάνθρωπες εικόνες της αληθινής κατάστασης των στρατοπέδων.
Ένα ντοκιμαντέρ, με τον τίτλο «German Occupation Camps Actual Survey» («Εμπεριστατωμένη Έρευνα των Γερμανικών Στρατοπέδων Συγκέντρωσης»)που τράβηξαν Αμερικανοί, Βρετανοί και Ρώσοι οπερατέρ, αμέσως μετά την απελευθέρωση των κρατουμένων, και που το γύρισμά του είχαν αποφασίσει τα συμμαχικά στρατεύματα για να δώσουν την πραγματική εικόνα των στρατοπέδων εξόντωσης.
Την επίβλεψη είχε αναλάβει ο Βρετανός παραγωγός Σίντνεϊ Μπέρνσταϊν, με τη βοήθεια του Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο οποίος κλήθηκε ειδικά από το Χόλιγουντ όπου είχε τότε μετακομίσει, για να υποβάλει τις προτάσεις του και να επιβλέψει το μοντάζ της ταινίας.
Στο μεταξύ όμως, επειδή πολλές από τις σκηνές ήταν τόσο συντριπτικές και τερατώδεις, αποκαλύπτοντας με τον πιο γλαφυρό τρόπο τις φρικαλεότητες των ναζί αλλά και την αδιαφορία του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού για όσα συνέβαιναν μπροστά στα μάτια τους, οι Αμερικανοί καθώς και οι σύμμαχοί τους, επειδή δεν ήθελαν να εξαγριώσουν τους Γερμανούς στη διάρκεια της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης της χώρας τους, αποφάσισαν να κλείσουν στις αποθήκες τους την ταινία, επιτρέποντας μόνο στον αυστριακής καταγωγής Αμερικανό σκηνοθέτη Μπίλι Γουάιλντερ (με την άνοδο του ναζισμού είχε καταφύγει στην Αμερική) να φτιάξει μια πιο ήπια μορφή του ντοκιμαντέρ που άφησαν να προβληθεί δημόσια. Αποτέλεσμα: να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της πολιτικής σε βάρος της αποκάλυψης της ωμής αλήθειας.
Τελικά, την αποκατάσταση του ολοκληρωμένου ντοκιμαντέρ ανέλαβε, ύστερα από 70 χρόνια, το Βρετανικό Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο, χρησιμοποιώντας τα πρωτότυπα, άγνωστα πλάνα, σχέδια, σκηνές από το αρχικό σενάριο, σύμφωνα με τις σημειώσεις του ίδιου του Χίτσκοκ, καθώς και καταθέσεις τόσο από τους ίδιους τους στρατιωτικούς οπερατέρ που κατέγραψαν τις σκηνές αυτές όσο και από τους ίδιους τους ανθρώπους που επιβίωσαν τη φρίκη των στρατοπέδων.
Αν και το πλήρες ντοκιμαντέρ δεν έχει μέχρι στιγμής κάνει την εμφάνισή του, η ταινία που βλέπουμε σήμερα αφηγείται την όλη πορεία της δημιουργίας του ντοκιμαντέρ, χρησιμοποιώντας πολλές από τις ανέκδοτες μέχρι σήμερα σκηνές, με πλάνα που αποκαλύπτουν το μέγεθος των φρικαλεοτήτων των ναζί και γενικά της κόλασης των στρατοπέδων (τα κρεματόρια, τα σκελετωμένα γυμνά κορμιά μισοπεθαμένων κρατουμένων, μικρών παιδιών, γυναικών, αντρών, να ζητούν βοήθεια ξαπλωμένοι πλάι στις στοίβες των σε αποσύνθεση γυμνών πτωμάτων, σκορπισμένων στους ανοικτούς χώρους των στρατοπέδων, την απάθεια των Ες Ες – αντρών και γυναικών – που μάζευαν τα «τιμαλφή» και άλλα αντικείμενα των νεκρών, ακόμη και τα μαλλιά και τα ρούχα τους, για να τα εκμεταλλευτούν εμπορικά).
Παρουσιάζει επίσης και την όλη απαθή τάση του γερμανικού πληθυσμού, ιδιαίτερα εκείνου που ζούσε κοντά στα στρατόπεδα (σε μια σκηνή, οι Γερμανοί κάτοικοι αναγκάζονται από τα συμμαχικά στρατεύματα να παρελάσουν μπροστά από τους σκελετωμένους επιζήσαντες των στρατοπέδων, με πολλούς από αυτούς να γυρίζουν το κεφάλι τους αποφεύγοντας να αντικρίσουν τις φρικαλεότητες των συμπατριωτών τους).
Η ταινία, ακόμη και έτσι όπως είναι (πότε αλήθεια θα δούμε το ίδιο, το ολοκληρωμένο, όπως το σχεδίασε ο Χίτσκοκ, ντοκιμαντέρ;) δίνει μια εικόνα της κόλασης των στρατοπέδων («όταν μπήκα μέσα νόμισα πώς βρέθηκα στην κόλαση», αναφέρει χαρακτηριστικά ένας από τους οπερατέρ που κατέγραψαν τις φρικαλεότητες, ενώ ένας αξιωματικός ξεσπά σε κλάμα, τόσα χρόνια αργότερα, ενώ περιγράφει τις απίστευτες εικόνες που αντίκρυσε) και αξίζει να προβληθεί πλατιά αλλά και σε σχολεία για να γνωρίσουν οι νέες γενιές τι θα πει φασισμός και Ολοκαύτωμα.
Θα Πέσει η Νύχτα
Από 
Γιάννη Καντέα-Παπαδόπουλο –
Το μέχρι πρότινος καταχωνιασμένο ντοκιμαντέρ του Άλφρεντ Χίτσκοκ για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης απεικονίζει τα αδιαμφισβήτητα εγκλήματα των ναζί εις βάρος ανυπεράσπιστων ανθρώπων ανά την Ευρώπη. Μια ταινία που δύσκολα ξεχνάει όποιος τη δει.
Τους τελευταίους μήνες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο παραγωγός Σίντνεϊ Μπερνστάιν και ο Άλφρεντ Χίτσκοκ ανέλαβαν τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ που θα απεικόνιζε τα εγκλήματα των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα οποία μόλις είχαν αρχίσει να αποκαλύπτονται. Η μέχρι πρότινος καταχωνιασμένη ταινία απεικονίζει τις φρικαλεότητες που αντίκρισαν οι κινηματογραφιστές του στρατού, μέσα από τις αφηγήσεις των οποίων, όπως και των επιζώντων που φαίνονται στα πλάνα, μαθαίνουμε για τους θαλάμους αερίων, τους άταφους νεκρούς, τις αποθήκες ανθρώπινων μαλλιών, γυαλιών και άλλων προσωπικών αντικειμένων που δεν άφηναν ανεκμετάλλευτα τα SS.
Παρά την ιστορική σημασία του, το ντοκιμαντέρ έμελλε να μην ολοκληρωθεί, καθώς θα επηρέαζε αρνητικά την εξωτερική πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία επεδίωκε συμφιλίωση με τον γερμανικό λαό. Το υλικό που συγκεντρώθηκε, πάντως, χρησιμοποιήθηκε ως αποδεικτικό υλικό στις δίκες των ναζί, εκπληρώνοντας έτσι έναν από τους στόχους του. Προτού πέσει η νύχτα, λοιπόν, το ντοκιμαντέρ του Αντρέ Σίνγκερ, μόνιμου συνεργάτη του Βέρνερ Χέρτζογκ, μας υπενθυμίζει ενάντια σε τι πρέπει να μαχόμαστε καθημερινά και πως τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη.
Α/Μ, Έγχρ. Μ. Βρετανία. 2014. Διάρκεια: 75΄. Διανομή: FILMCENTER ΤΡΙΑΝΟΝ.
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος [3/5]
Η ιστορία των σκηνοθετών (ανάμεσά τους και ο Αλφρεντ Χίτσκοκ) που προσπάθησαν να συγκεντρώσουν αδιάσειστα στοιχεία για το Ολοκαύτωμα σε ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ με πλούσιο και σπάνιο αρχειακό υλικό. ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ 20.4.2017
Υποσημείωση στο ανεξάντλητο χρονικό του Ολοκαυτώματος, το «Night will fall» του 2014 φέρνει στο φως το θαμμένο ντοκιμαντέρ του 1945 «German concentration camps factual survey» που είχε επιμεληθεί ο Σίντνεϊ Μπερνστάιν, με τον Άλφρεντ Χίτσκοκ να στήνει τη δομή και τη ροή με τα εξαντλητικά του storyboards, αλλά δεν προβλήθηκε ποτέ, για πολιτικούς λόγους. Η φρικτή, ωμή αλήθεια που απεικονίστηκε στα πλάνα και μονταρίστηκε με δέος και σοκ από τους καλύτερους της βρετανικής βιομηχανίας αμέσως με τη λήξη του πολέμου αποτέλεσε σημαντικό υλικό για τις δίκες των υπεύθυνων της ναζιστικής θηριωδίας εναντίον των Εβραίων αλλά και αποκάλυψη για τον δυτικό κόσμο, καθώς και για τους, υποτίθεται, ανυποψίαστους Γερμανούς πολίτες, όσον αφορά το τι ακριβώς συνέβαινε στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Πηγή: www.lifo.gr
Μανώλης Κρανάκης [4/5]
Θα Πέσει η Νύχτα
Night Will Fall
του Αντρέ Σίνγκερ
ΚΡΙΤΙΚΗ 17 APR 2017
8 Στα 10
Το ντοκιμαντέρ του Αντρέ Σίνγκερ καταγράφει την πρωτοπόρα προσπάθεια της βρετανικής κυβέρνησης να κινηματογραφήσει τη φρίκη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε ένα συγκλονιστικό φίλμ για μια ταινία που έμεινε χαμένη για 70 χρόνια.
Κοινή χρήση4
Στα ντοκιμαντέρ δεν υπάρχουν προειδοποιήσεις «σκληρών εικόνων» για το κοινό. Αν ξέρεις ότι βλέπεις ένα ντοκιμαντέρ για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μάλλον υποψιάζεσαι πως οι εικόνες που θα ακολουθήσουν θα είναι σκληρές, αποτρόπαιες, σαν αυτές που σίγουρα έχεις ξαναδεί στο παρελθόν σε μια σειρά από τηλεοπτικά και κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ που προσπάθησαν να κρατήσουν τη μνήμη ζωντανή, ακριβώς τη στιγμή που όλοι ήθελαν απλά να ξεχάσουν…
Διάσημο ήδη από τις μέρες της προετοιμασίας του, το «Night Will Fall» του Αντρέ Σίνγκερ, δεν προετοίμαζε, ωστόσο, κανέναν για αυτό που τελικά είναι, ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν ποτέ πάνω στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την αγωνιώδη προσπάθεια μιας ομάδας ανθρώπων να μην σβήσουν ποτέ από το μεγάλο χάρτη αυτού του κόσμου ό,τι συνέβη, καταγράφοντας με διαύγεια και τεχνική τις πιο σκληρές εικόνες που αντίκρισε ποτέ ανθρώπινο μάτι για την πιο σκοτεινή σελίδα της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας.
H ιστορία που αφηγείται το «Night Will Fall» είναι συναρπαστική και ταυτόχρονα ενδεικτική του γιατί οι εικόνες που τράβηξε ο βρετανικός στρατός από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έμειναν στο συρτάρι για 70 ολόκληρα χρόνια πριν παρθεί η μεγάλη απόφαση πως είχε έρθει επιτέλους η ώρα να αποκαλυφθούν.
Ηταν 1945, όταν ο βρετανικός στρατός απελευθέρωσε τους κρατουμένους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν – Μπέλσεν. Μαζί τους έφτασε και ο Σίντνεϊ Μπερστάιν, ένας πρωτοπόρος του σινεμά που υπήρξε υπεύθυνος για την παραγωγή ταινιών κατά τη διάρκεια του πολέμου και αναζητούσε ήδη από τους πρώτους μήνες του 1945 υλικό από τις αγριότητες των Γερμανών. Αυτά που είδε στο στρατόπεδο τον κινητοποιήσαν να κάνει μια ταινία για τις φρικαλεότητες του πολέμου, χρησιμοποιώντας υλικό που είχε ήδη κινηματογραφηθεί από οπερατέρ του βρετανικού στρατού αλλά και συνεντεύξεις με Βρετανούς αξιωματούχους και μέλη των SS. Το υλικό που συγκεντρώθηκε από δέκα στρατόπεδα συγκέντρωσης (ανάμεσά τους το Νταχάου και το Αουσβιτς) έφτασε στο Λονδίνο για να μονταριστεί, ενώ ο Μπερστάιν ζήτησε τη βοήθεια του Αλφρεντ Χίτσκοκ, ο οποίος βρισκόταν ήδη στην Αμερική, για να αναλάβει τη σκηνοθετική επιμέλεια της ταινίας.
Το φιλμ με τίτλο «German Concentration Camps Factual Survey» («Τεκμηριωμένη Eρευνα για τα Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης») δεν προβλήθηκε ποτέ και μπήκε στα συρτάρια του βρετανικού στρατού, κάτω από την απειλή του φόβου πως σε μια Γερμανία (αλλά και ολόκληρη Ευρώπη) που προσπαθούσε να ξεχάσει, μια τέτοια υπενθύμιση θα ήταν καταστροφική για τη διατήρηση ενός ειρηνικού κλίματος ανοικοδόμησης. Αντ’ αυτού κυκλοφόρησε μια μικρότερη (γερμανική) εκδοχή υπό την εποπτεία του Μπίλι Γουάιλντερ με τίτλο «Death Mills» που προβλήθηκε στην αμερικανική ζώνη κατοχής τον Ιανουάριο του 1946, ενώ υλικό από το αρχικό φιλμ του Μπερνστάιν χρησιμοποιήθηκε ως αποδεικτικό υλικό στη Δίκη της Νυρεμβέργης.
Το 1952 το υλικό του «German Concentration Camps Factual Survey» έφτασε στα χέρια του Αυτοκρατορικού Πολεμικού Μουσείου της Μ. Βρετανίας, μαζί με ένα σενάριο για την αφήγηση και τη σωστή σειρά της θέσης των σκηνών για την ολοκλήρωση του. Η αποκατάσταση της ταινίας ξεκίνησε το 2008, ενώ για πρώτη φορά ολόκληρη προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου το 2014 και σε περιορισμένο αριθμό αιθουσών το 2015.
To «Night Will Fall» αφηγείται αυτήν την ιστορία – αυτής της ταινίας και μαζί εξομολογήσεις των οπερατέρ που συμμετείχαν στη δημιουργία της, ανθρώπων που γνώριζαν τον Μπερνστάιν, μια ηχογραφημένη συνέντευξη του Αλφρεντ Χίτσκοκ και επιζώντες που θυμούνται την παρουσία του βρετανικού στρατού στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εκείνη την «ημέρα» που δεν πίστευαν πως ήταν επιτέλους ελεύθεροι.
Μοιάζει δύσκολο να φανταστεί κανείς πως διαχειρίζεσαι ένα τόσο αποτρόπαιο και ταυτόχρονα ιστορικό υλικό, αλλά ο ανθρωπολόγος και έμπειρος ντοκιμαντερίστας (ανάμεσα σε άλλα και παραγωγός του «Act of Killing» και του «Look of Silence» του Τζόσουα Οπενχάιμερ), Αντρέ Σίνγκερ γνωρίζει ακριβώς τι είναι το «Night Will Fall» και δεν παρεκκλίνει ούτε μια στιγμή από το στόχο του. Τα 12 λεπτά από το «German Concentration Camps Factual Survey» που βλέπουμε (με τα μάτια μισόκλειστα, ας το ομολογήσουμε) μέσα στο «Night Will Fall» είναι μόνο η αφορμή για ένα ντοκιμαντέρ που μιλάει για τη μνήμη και την προσπάθεια της διατήρησής της ως εργαλείο για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Με τον τίτλο του να εμπνέεται από ένα απόσπασμα από το αυθεντικό voice over του φιλμ του Μπερνστάιν «Unless the world learns the lesson these pictures teach, night will fall.», το ντοκιμαντέρ του Σίνγκερ είναι κάτι περισσότερο από ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο ή μια ταινία για το ίδιο το σινεμά και τη σημασία του στη φύλαξη του ιστορικού χρόνου. Με ψυχραιμία, καμία διάθεση επικού μελοδραματισμού, αλλά με έντονο αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ιστορία που αφηγείται το «Night Will Fall» μεταφέρει αυτούσια τη φρίκη, θέλοντας όχι να σοκάρει (αυτό το καταφέρνει από μόνο του το αρχειακό υλικό), αλλά να μιλήσει για το μάθημα που οφείλει το παρόν στον παρελθόν και το μοναδικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να μην επαναληφθεί το λάθος σε έναν κόσμο που μοιάζει να ξεχνάει πιο γρήγορα και από την ταχύτητα με την οποία τα πρώιμα ακόμη τότε καρέ των Βρετανών οπερατέρ κάνουν παν πάνω στις στοίβες με τα πτώματα των αποστεωμένων νεκρών Εβραίων.
Αν ήδη οι ιστορικοί του σινεμά αναζητούν τη θέση του «German Concentration Camps Factual Survey» ανάμεσα στα μεγάλα ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (όπως το «Νύχτα και Καταχνιά» του Αλέν Ρενέ ή το «Shoah» του Κλοντ Λανζμάν και το «The Sorrow and the Pity» του Μαρσέλ Οφίλς), οφείλουμε ταυτόχρονα να κρατήσουμε αναμεσά τους μια θέση και για το «Night Will Fall».
Σεμινάρια Κινηματογράφου 2020 του Σχολείου του Σινεμά
(1. Σκηνοθεσία-Δημιουργία Ταινίας Μικρού Μήκους, 2. Ιστορία & Κριτική, 3. Δημιουργία Ντοκιμαντέρ).
Τα Σεμινάρια Σκηνοθεσίας Κινηματογράφου-Δημιουργίας Ταινίας Μικρού Μήκους, Δημιουργίας Ντοκιμαντέρ και Ιστορίας & Κριτικής Κινηματογράφου παρουσιάζονται την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2020 στις 12.30 σε παρουσίαση-ανοιχτό μάθημα (δωρεάν) στο Σχολείο του Σινεμά (Τσαμαδού 26-28, Εξάρχεια).
Την Κυριακή 2.2.2020 στις 19.00 θα πραγματοποιηθεί ανοιχτό μάθημα (δωρεάν) Ιστορίας και Κριτικής κινηματογράφου διάρκειας 2,5 ώρες στο οποίο θα παρουσιαστεί επίσης ο Νέος Κύκλος Μαθημάτων του Σεμιναρίου για το 2020. Ο Νέος κύκλος θα συνδυάσει Ιστορία και Κριτική Κινηματογράφου θα περιλαμβάνει όλα τα κινηματογραφικά ρεύματα περιεκτικά, τους σημαντικότερους δημιουργούς του σινεμά, ενδιαφέρουσες θεματολογίες, Βιβλία που έγιναν Ταινίες, Πολιτικός Κινηματογράφος, Φεμινισμός και Κινηματογράφος κ.α. Στα 11 μαθήματα περιλαμβάνονται για το Ελληνικό Σινεμά, για το Animation και για τον Πειραματικό Πρωτοποριακό Κινηματογράφο. Δηλαδή Όλη η Ιστορία του Σινεμά, ένας Χάρτης και Οδηγός της.
Στον Άξονα Κριτική Κινηματογράφου θα διδαχτεί μια μέθοδος κριτικής προσέγγισης των ταινιών και θα αναλυθούν και μελετηθούν, θα γραφούν κριτικές από τους συμμετέχοντες για σημερινές και παλιότερες ταινίες. Θα καταπιαστούμε ενδεικτικά με τον Τζόκερ, ο Ιρλανδός και το Κάποτε στο Χόλιγουντ αλλά και με ταινίες όπως τα Άγρια Αγόρια ή εκείνες του Γκουσμάν.
Στα δωρεάν μαθήματα-παρουσιάσεις μέσα από την προβολή, τον σχολιασμό και την ανάλυση αποσπασμάτων από αντιπροσωπευτικές ταινίες οι παρευρισκόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σημαντικές στιγμές από τα ρεύματα, κινήματα και σχολές της ιστορίας του κινηματογράφου, από ταινίες σημαντικών δημιουργών του σινεμά, από ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ αλλά και από ταινίες animation και πειραματικές πρωτοποριακές ταινίες. Τα αποσπάσματα θα αναλυθούν με άξονες την Ιστορία και Κριτική Κινηματογράφου και τη Σκηνοθεσία Ταινιών Μυθοπλασίας και Ντοκιμαντέρ, θα μελετηθεί το Ύφος και η Μορφή των Ταινιών αλλά και το Ύφος των Δημιουργών, τα εκφραστικά μέσα του κινηματογράφου, τι συνιστά την Κινηματογραφική Γλώσσα. Πως μπορούμε να κάνουμε ταινίες μικρού μήκους με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα που διαθέτει ο καθένας από εμάς.
Στον άξονα Παρουσίαση των Σεμιναρίων που θα πραγματοποιηθούν Κυριακή πρωί 2.2.2020 στις 12.30 θα ενημερωθούν οι παρευρισκόμενοι λεπτομερειακά για το περιεχόμενο και τη δομή των σεμιναρίων, για τις μέρες και ώρες διεξαγωγής τους, θα εγγραφούν όσοι δεν έχουν εγγραφεί. Κατόπιν θα γίνει ένα ανοικτό μάθημα από τον Γιάννη Καραμπίτσο (σκηνοθέτη, μοντέρ και κριτικό κινηματογράφου) κυρίως για τα Σεμινάρια Σκηνοθεσίας και Δημιουργίας Ταινίας Μικρού Μήκους, Δημιουργίας Ντοκιμαντέρ και Ιστορίας & Κριτικής Κινηματογράφου. Ο Νέος Κύκλος Μαθημάτων θα ξεκινήσει το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου 2020.
CAMERA STYLO 