ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ, ΑΝΤΙΦΡΑΝΚΙΚΗ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ
Ο ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ «ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΗ»
Ο θάνατος ενός ποδηλάτη (Muerte de un ciclista, ασπρόμαυρο, 1955, διάρκεια 87’ ) του Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ με τους Λουτσία Μποζέ, Αλμπέρτο Κλόζας.
Το φιλμ κέρδισε στο φεστιβάλ Κανών το 1955 το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, ενώ πήρε και το βραβείο των Ισπανών κριτικών.
Ένα αυτοκίνητο, που οδηγούν δύο παράνομοι εραστές, χτυπάει και σκοτώνει έναν ανώνυμο ποδηλάτη. Αυτοί φοβούνται και εξαφανίζονται, αλλά κάποιος τους εκβιάζει.
Ένα εκπληκτικό νουάρ με κοινωνικές αναφορές και εσωτερικό, πολιτικό μήνυμα. Είναι τελικά μια σαφέστατη αντιφρανκική αλληγορία, δημιουργώντας μια ζοφερή ατμόσφαιρα γεμάτη ενοχές. Επιρροές από το αμερικανικό φιλμ- νουάρ του Χίτσκοκ τον ιταλικό νεορεαλισμό σ’ ένα σπάνιο αριστούργημα πολλών επιπέδων.
Ανάλυση του Τζέιμς Κέντρικ
“ Όπως και τα έργα της πρώιμης γαλλικής νουβέλ βαγκ ή oi βουβές ταινίες του Αϊζενστάιν, ο Θάνατος του Ποδηλάτη του Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ είναι μια ταινία ταγμένη στη θεωρητική και ιδεολογική στράτευση. Γυρισμένη στην Ισπανία υπό το καθεστώς του Φράνκο, όπου ο κινηματογράφος είχε γίνει, κατά τον Μπαρντέμ, «πολιτικά αναποτελεσματικός, κοινωνικά ψευδής, διανοητικά άχρηστος, αισθητικά ανύπαρκτος, και βιομηχανικά ανάπηρος», ο Θάνατος του Ποδηλάτη ήταν μια συνειδητή προσπάθεια να εμποτιστεί ο ισπανικός κινηματογράφος με νέα πνοή, δείχνοντας ότι οι ταινίες μπορούσαν να μιλήσουν ταυτόχρονα οικουμενικά, όσο και εθνικά.[…]
Η ταινία ανοίγει σε ένα μοναχικό αυτοκινητόδρομο, όπου βλέπουμε τον ποδηλάτη του τίτλου να ανεβαίνει ένα λόφο. Αυτός ο ανώνυμος άνθρωπος (δεν βλέπουμε ποτέ το πρόσωπό του) χτυπιέται από ένα αυτοκίνητο εκτός οθόνης που οδηγούν η Μαρία Χοσέ ντε Κάστρο (Λουτσία Μποσέ) και ο Χουάν Φερνάντεζ Σολέρ (Αλμπέρτο Κλόσας). Ο Χουάν είναι ένας χαμηλόβαθμος καθηγητής πανεπιστημίου, και η Μαρία είναι η γυναίκα ενός πλούσιου επιχειρηματία (Οτέλο Τόσο). Επειδή επιστρέφουν μετά από σεξουαλική συνεύρεση, είναι απρόθυμοι να βοηθήσουν τον ετοιμοθάνατο, από το φόβο της αποκάλυψης της σχέσης τους. Έτσι, θα τον αφήσουν στην άκρη του δρόμου και θα επιστρέψουν στις ζωές τους, αλλά διαπιστώνουν ότι τα γεγονότα τους στοιχειώνουν, ειδικά όταν ένας κοινωνικός τυχοδιώκτης ονόματι Ράφα (Κάρλος Κασαραβίλα) υπαινίσσεται ότι ξέρει κάτι. […]
Η ανθρωπιστική γραμμή στην ταινία επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στον Χουάν, ο οποίος αισθάνεται χειρότερα, παρόλο που έχει πολύ λιγότερα να χάσει. Ο Μπαρντέμ χρησιμοποιεί την ενοχή του ως έναν τρόπο διερεύνησης των ταξικών διαιρέσεων στην Ισπανία, κυρίως σε μια σκηνή όπου ο Χουάν πηγαίνει στις εργατικές κατοικίες για να βρει την οικογένεια του θύματος, δήθεν για να ανακαλύψει αν γνωρίζει κάτι. Ωστόσο, σε αυτόν τον κοινωνικό χώρο, που είναι τόσο διαφορετικός από το χρήμα και το προνόμιο από τα οποία εκείνος προέρχεται, τονίζεται μόνο η τερατομορφία του εγωισμού του.[…]
Και αυτό, σε τελική ανάλυση, φαίνεται να μας λέει ο Θάνατος του Ποδηλάτη. Η διαπλοκή πλούσιων και φτωχών, ένοχων και αθώων, εξαγοράς και τιμωρίας, δημιουργεί ένα σύμπαν ηχηρής ηθικής που κάνει μεγάλα άλματα στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που ο Μπαρντέμ ένιωθε πως έλειπαν από τον ισπανικό κινηματογράφο. Φυσικά, ο στρατηγός Φράνκο θα συνέχιζε την φασιστική κυριαρχία του σε όλη τη χώρα για πολλά χρόνια, αλλά ο ισπανικός κινηματογράφος είχε ήδη βρει το δρόμο του, επιστρέφοντας στο αίσθημα ανθρωπιάς, στην ευφυΐα, και στο κοινωνικό σχόλιο, μια και αυτά είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του πραγματικά μεγάλου κινηματογράφου.”
10 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΝ «ΘΑΝΑΤΟ ΕΝΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΗ»
Εξάλλου, δέκα λόγοι για να μην χάσετε τον έξοχο Θάνατο του ποδηλάτη είναι οι ακόλουθοι:
1. Για το εξαιρετικό, πολυεπίπεδο σενάριο
2. Για την αριστοτεχνική σκηνοθεσία πολλών επιπέδων
3. Για τους συγκλονιστικούς ρόλους ιδίως από την Λουτσία Μποζέ
4. Για το αφομοιωμένα δάνεια από ιταλικό νεορεαλισμό, αμερικανικό νουάρ του Χίτσκοκ
5. Για την απόδειξη ότι στην Ισπανία ο Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ, ο Κάρλος Σάουρα Μπερλάνγκα και άλλοι έκαμαν το δικό τους πολιτικό αγώνα, ακολουθώντας το δρόμο που χάραξε ο Μπουνιουέλ.
6. Για την εξαιρετική, αστυνομική δομή που σου κόβει την ανάσα.
7. Για το ενοχικό κλίμα που σε τυλίγει ασφυκτικά.
8. Για τη διάχυτη πολιτική και κοινωνική ευθύνη στην οποία αποδίδεται και ταξικότητα.
9. Για μια ερεβώδη φωτογραφία που σε παρασύρει.
10. Για την επέμβαση της μοίρας (όπως στους Σατανικούς εραστές του Βισκόντι), που όμως δεν είναι μεταφυσική αλλά κοινωνικής και ηθικής τάξης με ιδεολογικό υπόβαθρο.
»Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΗ» 1955, τού Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ.
Πρωταγωνιστούν: Λουτσία Μπόζε, Αλμπέρτο Κλόζας, Μπρούνα Κόρα, Οτέλο Τόζο.
Αριστουργηματικό φιλμ που αποκαλύπτει έναν «προφήτη» σκηνοθέτη – και συνοδοιπόρο του Αντονιόνι – τον Χουάν Αντόνιο Μπαρδέμ (θείο του Χαβιέ). Στρατευμένο κομμουνιστή και πρωτοπόρο του ισπανικού νέου κύματος που προσπάθησε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 να «σπάσει» το σύστημα των ισπανικών στούντιο και να μεταφέρει τα διδάγματα του ιταλικού νεορεαλισμού επί ισπανικού εδάφους, σε μια βραχύβια (όπως αποδείχτηκε) άνοιξη. Ο «Θάνατος Ενός Ποδηλάτη», γυρισμένος μεσούσης της δικτατορίας του Φράνκο, αποτελεί επιστέγασμα αυτής της προσπάθειας και μια από τις κορυφαίες στιγμές του, προχωρώντας ένα βήμα μπροστά από τη νεορεαλιστική γραφή. Ασπρόμαυρο, εξπρεσιονιστικό, υπαρξιακό δράμα που συνδυάζει την αστυνομική ίντριγκα (παράνομο ζευγάρι παρασύρει με το αυτοκίνητό του ποδηλάτη και τον εγκαταλείπει) με σκηνοθετική χρήση του τοπίου που προαναγγέλλει την Αντονιονική «Περιπέτεια». Ταυτόχρονα, ο «πολιτικός» Μπαρδέμ σκιαγραφεί με μοναδικό τρόπο την κοινωνία της εποχής του Φράνκο φτιάχνοντας ένα απαράμιλλο ντοκουμέντο ηθικής παρακμής. Όσο για την Aντονιονική «Κυρία Χωρίς Καμέλιες» Λουτσία Μποζέ (το πιο “αριστοκρατικό” θηλυκό που έβγαλε το ιταλικό σινεμά της δεκαετίας του ’50), λάμπει εδώ όσο ποτέ (αν και ντουμπλαρισμένη στα Ισπανικά από την Έλσα Φάμπρεγας). Ο Μπαρδέμ ξεδιπλώνει μια – εξαίρετα κινηματογραφημένη – ιστορία ενοχής, απιστίας κι εκβιασμού, που αποκαλύπτει το βαθύ χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και εξερευνά τα διαβρωμένα ήθη μιας κοινωνίας παρασυρμένης από τη γοητεία της παρακμής. Το αριστοτεχνικό αυτό μελόδραμα υπήρξε ευθεία, άμεση επίθεση στην Φρανκική Ισπανία του ’50. Δεν έμεινε αλώβητο, το «κέντρισμα» εντούτοις που επέφερε στη συνείδηση του κοινού δε θα μπορούσε ποτέ να αμβλυνθεί. Αν και χαρακτηρίστηκε «ιδιαιτέρως επικίνδυνο» από την Φρανκική λογοκρισία, κέρδισε το Βραβείο Διεθνούς Κριτικής στο Φεστιβάλ των Κανών…
https://worldcinematheque.blogspot.com/
από το βιβλίο του Γιώργου Ξανθάκη CINEπιλογές 100 κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια «δανειζόμαστε» τη βιογραφία του Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ
CAMERA STYLO 