H τέχνη είναι φωτιά | Συνέντευξη του Ρομέο Καστελούτσι στη Νίκη Ορφανού

Από το Go Down, Moses, τίτλος παρμένος από ένα νέγρικο σπιρίτσουαλ, απουσιάζει ο Μωυσής. Ακούμε γι’ αυτόν μέσα από την αφήγηση μιας γυναίκας. Η γυναίκα εγκαταλείπει το μωρό της, όπως συμβαίνει και στην ιστορία του Μωυσή. Μας εξηγεί ότι χρειαζόμαστε έναν άλλο Μωυσή, ότι χρειαζόμαστε μια διαφορετική συμφωνία με τον Θεό. Η γυναίκα εγκαταλείπει το μωρό της για να το σώσει  – και για να μας σώσει. Η γυναίκα μιλάει τη γλώσσα του προφήτη.
 

Από τη Νίκη Ορφανού

---

Η φωνή του Ρομέο Καστελούτσι, από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, συνοδεύεται από τον ήχο των βημάτων του, καθώς περπατά βιαστικά στο δρόμο. Έπειτα μπαίνει στο τραμ. Διακρίνω ομιλίες στα ιταλικά, ανακατεμένες με θόρυβο πόλης. Ο Καστελούτσι εξηγεί ότι η αφήγηση της γυναίκας είναι ο σκελετός της παράστασης, που διακόπτεται από άλλες, αφηρημένες σκηνές, από εικόνες. Επιμένω στην ερώτησή μου: γιατί η γυναίκα εγκαταλείπει το μωρό της;

ENSEMBLE ARTISTIQUE-Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά | ΒΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ! | της Νίκης Ορφανού

Σε μια μικρή πόλη, κάνει την εμφάνιση του ένας καταστροφικός ρινόκερος. Αλλά πολύ γρήγορα, αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε ρινόκεροι και οι πολίτες. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά διαβάζει το κείμενο του Ιονέσκο ως αλληγορία του ολοκληρωτισμού, τον οποίο εκπροσωπεί η ανελεύθερη κουλτούρα  των άκρων. Η ανάγνωση του ξεσηκώνει θύελλα επικρίσεων. Αλλά αυτός εκεί, ακάθεκτος…

ΜΗΝΑΣ ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑΣ: Δε με πτοούν οι γκρίνιες (ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΣ)-συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (εφ)

Στο ρόλο του Αμφιτρύωνα, τραγικού πατέρα του σε κατάσταση αμόκ Ηρακλή, έχει την ευκαιρία να στοχαστεί για το πέρασμα του χρόνου. Είναι σπάνιο αυτό στο θέατρο, ο ρόλος να ταυτίζεται με την κατάσταση σου – αλλά ο Μηνάς Χατζησάββας δηλώνει ότι αισθάνεται το βάρος της ηλικίας. Κάποιες στιγμές αυτό τον χαροποιεί, κερδίζει σε στοχαστικότητα. Κάποιες άλλες τον αποθαρρύνει, νιώθει να μην έχει τις δυνάμεις που χρειάζεται, π.χ., ένας ρόλος σαν τον Οιδίποδα Τύραννο. Αλλά δεν χάνει το κέφι του. Μαζί με τον αυτοσαρκασμό, μια ποιότητα που κατακτιέται, ο καλός ηθοποιός όσο περνάει ο καιρός είναι όλο και πιο καλός. Σαν το παλιό κρασί.

Από τη Νίκη Ορφανού

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΕΜΙΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ

Στον Ηρακλή μαινό­μενο του Ευριπίδη, ο ήρωας επιστρέφει από τον Άδη στη Θήβα, η οποία έχει πέσει στα χέρια του Λύκου. Η γυναίκα του Ηρακλή, Μεγάρα, και τα τέκνα τους έχουν καταφύγει στο ναό. Ο Ηρακλής καταφέρνει να εξοντώσει τον Λύκο, όμως πέφτει θύμα της Ήρας και κυριεύ­εται από μανία, με αποτέλεσμα να σκο­τώσει ο ίδιος την οικογένεια του.

Χρήστος Λούλης: ελπίζω μεγαλώνοντας να μην φέρομαι σαν ντίβα, συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού για τη Μήδεια (εφ)

Μ’ έναν ακόμη τραγικό ρόλο επιστρέφει ο Χρήστος Λούλης στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου: αυτή τη φορά ερμηνεύει τον Ιάσονα στη Μήδεια του Ευριπίδη, μια παραγωγή που υπογράφει σκηνοθετικά ο Αντώνης Αντύπας. Ο ηθοποιός, στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, μιλά για τη πρώτη του -μάλλον τρομακτική-συνάντηση με το κείμενο του Ευριπίδη, και επισημαίνει ότι το θέατρο, όπως και η θρησκεία, αφορά σε μια μεταφυσική ανάγκη του ανθρώπου…

Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΧΕΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ

ο Αντώνης Αντύπας, με τα υπόλοιπα μέλη του θιάσου, στη διάρκεια της ανάγνωσης της Μήδειας. Απέναντι, ο Χρήστος Λούλης – που υποδύεται τον Ιάσονα, έναν αργοναύτη. Και, σύμφωνα με τον ηθοποιό, «κάθε άντρας που θεωρεί τον εαυτό του αργοναύτη έχει ερωτευθεί το ταξίδι, το καράβι, το μέσο που τον πάει».

Αυτή είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεστε με τη Μήδεια, έτσι δεν είναι;

Κι όμως, είναι η δεύτερη! Η πρώτη ήταν μια ερασιτεχνική παραγωγή της ομάδας του Πανεπιστημίου Πειραιά, στη Σαλαμίνα. Πρέπει να έχουν περάσει από τότε δεκαέξι χρόνια, ίσως και παραπάνω. Έκανα τον Άγγελο, με μεγάλη αρχαιοπρέπεια μάλιστα. Δεν το ευχαριστήθηκα. Θυμάμαι ότι μ’ είχε καταλάβει ένα ολοκληρωτικό μούδιασμα από πάνω ώς κάτω! Μετά, έκανα μισή ώρα να μιλήσω…

Αμαλία Μουτούση: “Μέσα στη Μήδεια έχει πολύ σκοτάδι”, συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (εφ)

Είναι η δεύτερη φορά που ανεβάζει Μήδεια – και θυμάται την πρώτη της φορά με νοσταλγία, τότε ακόμα ήταν νεόφερτη στην περιπέτεια του θεάτρου, συνεργαζόταν με τον Μιχαήλ Μαρμάρινο, είχε πολύ ρομαντισμό και πολύ πάθος. Έχασε το ρομαντισμό και το πάθος με τα χρόνια; θα αναρωτηθείτε. Προφανώς όχι. Αλλά η εμπειρία είναι πάντα μια παράμετρος που κάνει τη ματιά σου αναθεωρητική, που τιθασεύει τον αυθορμητισμό. Και βοηθάει στην εμβάθυνση. Η Αμαλία Μουτουση μιλάει για την αναμέτρηση της με το ρόλο μιας παιδοκτόνου που, προφανώς, δεν είναι ο πρωταγωνιστικός δρόμος σε ένα οικογενειακό δράμα αλλά ένα ταξίδι στα σκοτεινά βάθη της συνείδησης. Και αναγγέλλει ένα διάλειμμα από το θέατρο, για μια κινηματογραφική ταινία…

Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπουλου

Oι αρρώστιες της ψυχής, οι ανθρώπινες λύπες κι όχι οι χαρές είναι το υλικό και ο σκοπός της τέχνης μας λέει ο Ευριπίδης στη Μήδεια, τη σκοτεινότερη ίσως τραγωδία που μας κληροδότησε ο αρχαίος κόσμος Μετά από είκοσι χρόνια από την πρώτη της τριβή με το ρόλο, η Αμαλία Μουτουση μπαίνει και πάλι στο πετσί της Μήδειας, στην παραγωγή που θα δούμε σε λίγες μέρες στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, και ακολουθεί την ηρωίδα στην πο­ρεία της προς το απόλυτο σκοτάδι, το θάνατο – αλλά και το πιο εκτυφλωτικό φως.

Σιλβί Γκιλέμ: τσουνάμι 6.000 μίλια μακριά, της Νίκης Ορφανού (εφ)

Ο Γουίλιαμ Φόρσαϊθ, ο Ματς Εκ και ο Πρζι Κίλιαν υπογράφουν τις τρεις χορογραφίες της Σιλβί Γκιλέμ, που παρουσιάζονται στο Ηρώδειο, 19 και 20 Ιουλίου. Η παράσταση έχει τίτλο 6.000 μίλια μακριά και παραπέμπει στον πρόσφατο σεισμό της Ιαπωνίας (αγαπημένης χώρας της καλλιτέχνη) και στο φονικό τσουνάμι που ακολούθησε…

Από τη Νίκη Ορφανού

Αν και ασυνήθιστο για μπα­λαρίνα, η γοητευτική Γαλ­λίδα χορεύτρια (που περιέ­γραψε κάποτε τον εαυτό της ως «ένα ψηλό σπα­ράγγι») δεν ασχολήθηκε με το χορό παρά όταν ήταν ήδη έντεκα χρονών, και μάλλον αρχικά από απλή περιέργεια. Γι’ αυτήν, ο χορός φαινόταν σαν μια καινούργια πρόκληση. «Ήθελα να δω πόσο μακριά μπορώ να πάω, αλλά και τι μπορεί να κάνει το σώμα μου». Στα 46 της χρόνια, η Σιλβί Γκιλέμ δοκιμάζει ακόμα αυτά τα όρια. Έχοντας από το 2000 ανταλλάξει τους κανόνες και τις τεχνικές του κλασικού ρεπερτορίου με την εικονοκλαστική δύ­ναμη του μυαλού και του σώματος της ψάχνει συνεχώς για νέες προκλήσεις. Κατά τ’ άλλα, ζει με σχετική ανωνυμία στο Νότινγκ Χιλ του Λονδίνου, ταξιδεύει συχνά και οραματίζεται έναν κήπο. Η ιδέα του ν’ αποσυρθεί δεν της είναι άγνωστη. «Το σκέφτομαι συχνά, και για αρκετά χρόνια», έχει ομολογήσει. «Με­ρικές φορές αναρωτιέμαι: γιατί τα κάνω όλα αυτά; Νιώθω κουρασμένη και κά­πως χαμένη… Αλλά μετά ξυπνάω, και η σκέψη μιας νέας πρόκλησης με συναρ­πάζει».

Νικολάι Κολιάντα: Ο Άμλετ του είναι σκύλος της Νίκης Ορφανού (εφ)

Στο θέατρο του, πριν από την παράσταση, σερβίρει μπορστ, τη γνωστή ρωσική σούπα, στους θεατές του. Αν μπορούσε, θα έκανε πληθωρικά θεάματα, κράμα θεάτρου και κινηματογραφικών υπερπαραγωγών. Λόγω έλλειψης μπάτζετ, τη φαντασμαγορία την εξασφαλίζει σε παλιατζίδικα αλλά ακόμα και σε κάδους σκουπιδιών. Ο κατά Κολιάντα Άμλετ γρυλίζει, γαυγίζει, δείχνει τα δόντια του… Τι φέρνει στο θέατρο ο Ρώσος σκηνοθέτης που τον κατατάσσουν στη νέα πρωτοπορία;

Κριστόφ Βαρλικόφσκι: Ξεχαρβαλώνοντας της Νίκης Ορφανού (ΕΦ)

Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι, το τρομερό παιδί του πολωνικού θεάτρου, υπήρξε από την αρχή της καριέρας του στρατευμένος στον ιερό σκοπό του «ξεχαρβαλώματος» δημοφιλών μύθων και αξιωμάτων ηθικής. Επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών για να προτείνει την πρόσφατη δουλειά του με τίτλο (A)pollonia, στην οποία καταπιάνεται με την έννοια της θυσίας. Στην παράσταση χρησιμοποιεί ένα κολάζ κειμένων, τεχνικών, μέσων. Παίρνει ελευθερίες, τις οποίες όμως επιτρέπει και στο κοινό. «Μπορείτε να καταλάβετε ό,τι θέλετε», προτρέπει τους θεατές του. «Δεν θα σας φέρω αντιρρήσεις».

Από τη Νίκη Ορφανού

Τι είδους πράξη είναι η αυτοθυσία; Είναι ιερή; Υπάρχει άραγε τιμη­μένος θάνατος; Με την (A)pollonia, που ανέβηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2009 στη Βαρσοβία ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι καταπιάνεται και πάλι με θέματα όπως ο μύθος και η ιστορία, η οικογέ­νεια και η μοίρα ο πόλεμος και το Ολο­καύτωμα, η αγάπη και ο θάνατος, το θάρρος και η δειλία. Όλα αυτά ο σκηνο­θέτης τα πλέκει γύρω από την πράξη της θυσίας, με όχημα τις ιστορίες τριών γυναικών: της Ιφιγένειας της Άλκηστης και μιας Πολωνής, της Απολλώνια Ματζίνσκα.

Αριάν Μνουσκίν: Θέατρο του Ήλιου, μια κολεκτίβα της Νίκης Ορφανού (εφ)

Ιδρύθηκε την ανήσυχη δεκαετία του 1960 ως μια κοινότητα θεατρίνων που ήθελαν την τέχνη τους πλάι στα προβλήματα του λαού. Έκτοτε, το Θέατρο του Ήλιου μεγάλωσε – αλλά οι βασικές ιδρυτι­κές αρχές του δεν εγκαταλείφθηκαν. Ούτε και η βασική κατεύθυνση του, ένα παρεμβατικό, πολιτικό θέατρο. Απόρροια όλων αυτών των βασικών αρχών είναι η επιλογή, όλοι όσοι συμμετέχουν στο θέ­ατρο, ανεξαρτήτως της εργασίας που κάνουν, να παίρνουν την ίδια αμοιβή (που είναι μικρότερη από το μισθό του πρωτοδιοριζόμενου δασκάλου). Η Αριάν Μνουσκίν και το Θέατρο του Ήλιου, που έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ταυτότητα του Φεστιβάλ Αθηνών, επιστρέφουν στην ελληνική πρω­τεύουσα με την παράσταση Οι ναυαγοί της Τρελής Ελπίδας – μια μαγική παράσταση, φόρο τιμής σε όσους, έναν αιώνα πριν, πίστεψαν σε ιδανικά που ναυάγησαν. Λίγο πριν την αθηναϊκή πρεμιέρα, επι­σκεφθήκαμε την Καρτουσερί, την έδρα του Θεάτρου του Ήλιου στο Παρίσι, αναζητώντας τα μυστικά ενός θιάσου που, ενώ ο κόσμος γύρω περιστρέφεται αβέβαιος, εκείνος παραμένει σταθερός.

Αποστολή στο Παρίσι: Νίκη Ορφανού

Έχουν περάσει πενή­ντα περίπου χρόνια από τότε που η Αριάν Μνουσκίν πίστεψε ότι το θέατρο μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο. Και τίποτα δεν κατά­φερε να την κάνει ν’ αλλάξει γνώμη.

Κατρίν Ντιβερές “αλλάξτε ζωή” Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (Εφημερίδα Φεστιβάλ Αθηνών)-Βίντεο με αποσπάσματα από την παράσταση Catherine Diverrès Blowin’ 10 – 12 Ιουλίου 2010, 21:00 / Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (artD TV)

6 Αρχές 20 λεπτών η καθεμιά, 4 Σχήματα των 3 λεπτών, σε μια παράσταση 1 ώρας και 10 λεπτών, που περιέχει 3 Αρχές και 3 Σχήματα. Ένα θέαμα οργανωμένο σαν μαθηματικός τύπος που δίνει έμφαση στη σωματικότητα, στο αίσθημα, στην ανατροπή. Ας ακούσουμε την Κατρίν Ντιβερές.

photo: David SAUVEUR Agence VU

Tο τυχαίο και ο αυτο­σχεδιασμός αποτε­λούν τα βασικά συ­στατικά στοιχεία της εκπληκτικής δουλειάς της Κατρίν Ντιβερές Blowin’. Η ίδια ωστόσο, ως χορογράφος δεν αφήνει τί­ποτα στην τύχη. Από το ξεκίνημα της καριέρας της έως σήμερα η Γαλλίδα δη­μιουργός είναι σε συνεχή ανάπτυξη του δικού της χορογραφικού ιδιώματος, χω­ρίς να επαναπαύεται ποτέ σε μανιέρες κεκτημένα και «δάφνες».

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Κα­τρίν Ντιβερές μας εξηγεί τη σύλληψη αλλά και τη διαδικασία σύνθεσης του έργου της που θα δούμε στην Αθήνα, περιγράφει το δημιουργικό καθώς και το πολιτικό τοπίο που αφορά τον χορό στη Γαλλία σήμερα και προσφέρει τροφή για έμπνευση και προβληματι­σμό στους νέους χορογράφους και όχι μόνον σ* αυτούς.

To Blomn’ φαίνεται να βασίζεται πάνω σε ιδιαίτερα περίπλοκες αρχές και διαδικασίες.

Κι όμως είναι απλό να καταλάβει κανείς τη λογική του. Δουλέψαμε πάνω σε 6 Αρχές και 4 Σχήματα Κάθε μια από τις Αρχές πατάει πάνω σε φυσικούς νόμους τα μαθηματικά και την επιστήμη. Έτσι, έχουμε την Αντίθεση, την Ενότητα τη Συσσώρευση, τη Μεταμόρφωση, την Αρχή Ying (εσωτερική ενέργεια με την οποία οι Ασιάτες συνδέουν το θηλυκό, τη Γη, το υγρό, το οριζόντιο, τη γονιμό­τητα, την υποδοχή, το γλυκό κΛπ.) και την Αρχή Yang (εξωτερική ενέργεια το κάθετο, το αρσενικό, ο ουρανός η δύ­ναμη κλπ.).

Ροκούρο Ουμεουάκα έχουμε το ίδιο Στυλ από το 1600. Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών) με αφορμή την παράσταση θεάτρου Noh στο Hρώδειο 16-6-2010. (βίντεο artD TV με αποσπάσματα από την παράσταση)

Πριν από 22 χρόνια, ο Ροκούρο Ουμεουάκα (στη φωτογραφία) ανέλαβε τη διεύθυνση της Οικογένειας Ουμεουάκα, μιας από τις πιο σημαντικές Οικογένειες ηθοποιών του No της Ιαπωνίας, με ιστορία αιώνων (είναι ο 56ος αρχηγός της Οικογένειας). Γιατί αν στη Δύση μιλάμε για «σχολές», στην Ιαπωνία τον ρόλο εκείνον έχουν οι «Οικογένειες». Αυτό σημαίνει ότι οι ερμηνευτές ζουν στο σπίτι του μεγάλου δασκάλου, ξεκινούν τη μαθητεία τους από πολύ νωρίς και εκπαιδεύονται στο να προσπαθούν για το τέλειο αποτέλεσμα – για τίποτε λιγότερο. Ο ίδιος ο Ροκούρο, που είναι γεννημένος το 1948, άρχισε να εκπαιδεύεται από τον πατέρα του, τον προηγούμενο μεγάλο δάσκαλο της Οικογένειας, μόλις στην ηλικία των τριών χρόνων!
Η μεγάλη του επιθυμία, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του αρχηγού της Οικογένειας, ήταν να ανανεώσει το κλασικό ρεπερτόριο του No με αρχαία έργα που δεν ήταν γνωστά στο κοινό (όπως την Σούτρα της Μεγάλης Σοφίας που παρουσιάζει στο ελληνικό κοινό), αλλά και να ανεβάσει εντελώς καινούργια έργα, όπως και έκανε, δίνοντας νέα πνοή στο παραδοσιακό αυτό είδος.

I Am Not me. The Horse is not Mine: ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΥΙΛΙΑΜ ΚΕΝΤΡΙΤΖ, της Νίκης Ορφανού στην εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών. Βιντεοεγκατάσταση, Πειραιώς 260, Αποθήκη 1-15 Ιουνίου 2010.

I Am Not me.
The Horse is not Mine

a lifetime_Ευγενική παραχώρηση William Kentridge/Goodman Gallery, CapeTown

comrade nose_Ευγενική παραχώρηση William Kentridge/ Goodman Gallery, Cape Town

Σύντομες ταινίες animation, ηχητικό σάουντρακ και αφηγηματικά κομμάτια συνθέτουν την δεκαπεντάλεπτη βίντεο εγκατάσταση του Ουίλιαμ Κέντριτζ με τίτλο / Am Not me, The Horse is not Mine.

Ντίμιτερ Γκότσεφ: Οι Πέρσες είμαστε εμείς. Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών). “Πέρσες” σε σκηνοθεσία Ντίμιτερ Γκότσεφ (Dimiter Gotscheff). ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ, ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ: 31 Ιουλίου, 1 Αυγούστου. ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ 2009.

Από τη Νίκη Ορφανού

Σε προηγούμενη συνέντευξη μου είχατε πει ότι κάνετε τους Πέρσες γιατί σας ενδιαφέρουν πάντα οι ηττημένοι. Αυτοί οι ηττημένοι για τους οποίους μιλάμε εδώ, ωστόσο, δεν είναι παρά οι αρχικά επίδοξοι κατακτητές.

Και γι’ αυτό θεωρώ τους Πέρσες ένα από τα πιο σύγχρονα έργα. Αυτή η ιδέα της κατάρρευσης μιας επεκτατικής αυτοκρατορίας, για την οποία μιλάει ο Αισχύλος, έχει άμεσες αναφορές στο σήμερα ‒ και αυτό εξηγεί και το ενδιαφέρον του Χάινερ Μίλερ γι’ αυτό το έργο και τη δουλειά του πάνω στη μετάφραση των Περσών. Ο Χάινερ Μίλερ είχε αναγνωρίσει ότι το έργο του Αισχύλου εμπεριέχει όλα τα στοιχεία που εξηγούν την επανάληψη των ιστορικών κύκλων, με τις αλλεπάλληλες καταρρεύσεις συστημάτων και αυτοκρατοριών. Η ήττα, η κατάκτηση και η εξουσία βρίσκονται ήδη στον Αισχύλο.

Από αυτή λοιπόν την οπτική γωνία, ποιοι θα λέγατε ότι είναι οι σημερινοί ηττημένοι; Ποιοι είναι οι Πέρσες;

Εμείς! Δεν χρειάζεται να τους ψάξει κανείς στην Περσία, παρ’ όλο που κι εκεί υπάρχουν ηττημένοι. Τους βρίσκει εδώ, γύρω μας. Εμείς είμαστε οι Πέρσες. Αλλά δεν θα έπρεπε κανείς αυτό να το προσαρμόσει επιφανειακά στο σήμερα, γιατί η έννοια της ήττας πάει πιο βαθιά, είναι η ήττα της ανθρωπότητας. Μια ήττα όχι μόνο γεωπολιτικά προσδιοριζόμενη, αλλά κάθετα και οριζόντια σε όλη την ιστορία του ανθρώπινου είδους τα τελευταία 3.000 χρόνια. Και αυτό γιατί η ανθρωπότητα συμμετέχει στην Ιστορία με τους ίδιους πάντα όρους: τους όρους της κατάκτησης, τους όρους του πολέμου.

Ο ΞΕΡΞΗΣ, Ο ΜΠΟΥΣ ΚΙ Ο ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ

Στους Πέρσες ο Ξέρξης θα γυρίσει ηττημένος να αναλάβει και πάλι την εξουσία.

Ναι, γιατί υπάρχει από πίσω η μητέρα του, ένας κέρβερος που ξέρει καλά να φροντίζει τα συμφέροντα του γιου της. Αλλά εδώ βρίσκεται και το δεύτερο ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στους Πέρσες. Ο Ξέρξης, ένας παθολογικός «ήρωας» που δίνει τις πιο ανεύθυνες διαταγές∙ επιθυμώντας πάση θυσία να νικήσει τους Έλληνες, επιστρέφει με την ουρά στα σκέλια, σέρνοντας πίσω του χιλιάδες πτώματα. Και όμως, επιβάλλεται ξανά ως εξουσία. Γιατί τον δέχονται; Αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω. Γιατί ξαναψήφισαν τον Μπους για δεύτερη θητεία; Και γιατί ψηφίζουν ξανά και ξανά οι Ιταλοί τον Μπερλουσκόνι; Και δεν θέλω καν να αναφερθώ στην Ελλάδα…

Μεσούσης της οικονομικής κρίσης, με τους φτωχούς να γίνονται φτωχότεροι, βλέπουμε στην Ευρώπη τις συντηρητικές παρατάξεις όχι μόνο να διατηρούνται στην εξουσία, αλλά και να αυξάνουν τη δύναμή τους. Πώς το εξηγείτε;

Αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη μου μοιάζει με εφιάλτη. Μια πολιτική Αποκάλυψη. Δεν υπάρχει λογική εξήγηση για το γεγονός ότι πριμοδοτούνται παρατάξεις που δεν είναι φορείς ελπίδας. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η Αριστερά σε όλη την Ευρώπη μοιάζει παραλυμένη, ατροφική. Η Αριστερά δεν φαίνεται ικανή να αρθρώσει λόγο απέναντι σε αυτή τη διαδικασία. Μου φέρνει ίλιγγο αυτό το γεγονός, ότι η Αριστερά απέτυχε. Και στη Γερμανία, όπως λέει χαρακτηριστικά ο σκηνογράφος μου, ακόμα και στο θέατρο η συντηρητική επαναφορά είναι ένα μεγάλο blogbuster. Είμαι μάρτυρας τρομακτικών φαινομένων.

ΑΛΚΗΣΤΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ/ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ-ΘΩΜΑΣ ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ: Συνέντευξη των Μαρία Σκουλά, Χρήστου Λούλη και Αργύρη Ξάφη στην Νίκη Ορφανού (Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών). ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ 2009, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 17-18 Ιουλίου 2009, 21.30.

O AΔΜΗΤΟΣ KAI H KOPH (ΣYN O HPAKΛHΣ) Καταπονημένοι οι τρεις πρωταγωνιστές, ένα βράδυ, μετά την πρόβα. Aριστερά, ο Xρήστος Λούλης που υποδύεται τον σύζυγο της Mαρίας Σκουλά/Άλκηστης (στο κέντρο), δεξιά ο Aργύρης Ξάφης που εκτός από τον ροπαλοφόρο ήρωα υποδύεται και το Θάνατο. Δεν είναι ένας ρόλος φοβιστικός, λέει. Διότι, προσθέτει, όταν ο άνθρωπος φοβάται, γίνεται κωμικός.

Πέρυσι ήταν οι Βάκχες, το τελευταίο έργο του Ευριπίδη. Φέτος, ο Θωμάς Μοσχόπουλος και οι συνήθεις ύποπτοι, ανάμεσα στους οποίους ο Αργύρης Ξάφης, ο Χρήστος Λούλης και η Μαρία Σκουλά, καταπιάνονται με το πρώτο σωζόμενο έργο του μεγάλου τραγικού και θέτουν καθαρά και ξάστερα ένα εκ πρώτης όψεως αθώο ερώτημα: Τι θα έκανες αν είχες τη δυνατότητα να αφήσεις να πεθάνει κάποιος άλλος στη θέση σου; Στην Άλκηστη η ομώνυμη ηρωίδα δέχεται το παιχνίδι του θεού, να ανταλλάξει δηλαδή τη ζωή της με αυτήν του άνδρα της Άδμητου. Ο ίδιος, μουδιασμένος, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Αναζητά τη λύση απευθυνόμενος στη γονεϊκή αγάπη, για να πάρει την απάντηση ότι η ζωή είναι γλυκιά, ακόμη κι αν είναι η ζωή όλη κι όλη μια μέρα μοναχά. Οι τρεις γνωστοί ηθοποιοί σηκώνουν το γάντι και μας δίνουν τις δικές τους απαντήσεις και ερμηνείες, αποκαλύπτοντας, ηθελημένα ή αθέλητα, τις κρυφές τους σκέψεις για τα μεγάλα θέματα της ζωής.

Aπό τη Νίκη Ορφανού, Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

Μαρία Σκουλά

Αγάπη χωρίς όρια

Κατά τη γνώμη σου, τι είναι αυτό που κάνει την Άλκηστη να πάρει την απόφαση να πεθάνει στη θέση του άντρα της;

Είναι ο έρωτας ή καλύτερα η απώλεια του έρωτα που την κινεί. Η Άλκηστη προτιμά να χάσει τη ζωή της παρά να συνεχίσει να ζει χωρίς τον σύντροφό της. Φαντάζει σαν ένα παραμύθι να αγαπάς χωρίς όρια.

Η απόφασή της, λοιπόν, έχει να κάνει αποκλειστικά με τις προσταγές της καρδιάς;

Όχι, οπωσδήποτε υπάρχουν εδώ και άλλα πράγματα πέρα από τον έρωτα. Η θέση της γυναίκας δεν ήταν ισότιμη με αυτή του άντρα, αυτό είναι βέβαιο. Μάλιστα, όταν ξεκινήσαμε να διαβάζουμε το έργο στις πρόβες, θεωρούσαμε φυσιολογικό να θυσιαστεί εκείνη και να πεθάνει στη θέση του. Λόγω του κοινωνικού της ρόλου, αλλά και της φύσης της, ως γυναίκα. Δεν είναι εύκολο να ανιχνεύσεις το τι ακριβώς υπάρχει πίσω από τη στάση της. Με τον καιρό, μετά από όλες αυτές τις πρόβες που κάναμε και τις συζητήσεις, εγώ κράτησα αυτό: η Άλκηστη είναι μια γυναίκα που δεν θέλει να ζήσει χωρίς τον Άδμητο. Το να συνεχίσει τη ζωή της χωρίς αυτόν το θεωρεί χειρότερο απ’ τον ίδιο τον θάνατο.

Ρασίντ Ουραμντάν: «Η μετανάστευση μας δίνει δυνατότητες, δεν μας τις στερεί». Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (Εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών). Rachid Ouramdane, Loin… Πειραιώς 260, Χώρος Η / 16 Ιουνίου 2009, 21:00. ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ 2009.

photo: Patrick Imbert

AΠO ΠOY EPXOMAΣTE, ΠOY ΠHΓAINOYME
O Pασίντ Oυραμντάν σε μια σκηνή από το χορευτικό σόλο του, Mακριά…, με αντικείμενό της την εικόνα του ξένου σε διάφορα μέρη. Aπέναν τι, θύματα βασανιστηρίων διεκτραγωδούν τις ιστορίες τους από την τηλεοπτική οθόνη: το βασικό σκηνικό της παράστασης Συνήθεις μάρτυρες.

Ρασίντ Ουραμντάν: «Η μετανάστευση μας δίνει δυνατότητες, δεν μας τις στερεί»

Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού

Ο πατέρας του ήταν γάλλος πολίτης από την Αλγερία, πολέμησε για λογαριασμό της Γαλλίας στην Ινδοκίνα. Ο χορογράφος από το Παρίσι εξερευνά ζητήματα ταυτότητας (εθνικής αλλά και προσωπικής, στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες) και, βαθύτατα κοινωνικός, θέτει την τέχνη του στην υπηρεσία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, μιλώντας για λογαριασμό θυμάτων βασανιστηρίων. Για τον Ρασίντ Ουραμντάν δεν υπάρχει ανώδυνη τέχνη.

«Ταξιδεύουμε όχι για να δούμε καινούργια πράγματα, αλλά για να δούμε τα πράγματα με καινούργια μάτια», έγραφε, έναν αιώνα πριν, ο Μαρσέλ Προυστ. Ξαναθυμήθηκα τη φράση του μιλώντας με τον Ρασίντ Ουραμντάν, έναν από τους πιο ταλαντούχους νέους χορογράφους της Γαλλίας, με αφορμή το σόλο του με τίτλο Loin (Μακριά), που θα παρουσιάσει σε λίγες μέρες στο αθηναϊκό κοινό. Δεν χρειάστηκε παρά ένα ταξίδι στο Βιετνάμ, στη μακρινή χώρα όπου βρέθηκε κάποτε ο αλγερινός πατέρας του για να πολεμήσει στο πλευρό των γάλλων αποικιοκρατών, για να βρει ο Ρασίντ Ουραμντάν τα «καινούργια» του μάτια και να θέσει όλα αυτά που έως τότε θεωρούσε δεδομένα σε αμφισβήτηση.
Στις ανεπίσημες μνήμες του πολέμου της Ινδοκίνας, στις διηγήσεις των ανθρώπων που βρήκε εκεί, ο Ρασίντ Ουραμντάν εξερευνά την προσωπική του ιστορία, την προσωπική του ταυτότητα. «Το Loin είναι ένα αυτοπορτρέτο», λέει. «Μην κάνετε όμως το λάθος να νομίσετε ότι δεν σας αφορά».

photo: rachid Ouramdane

Επιχειρείτε με το Loin ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, στην προσωπική σας ιστορία, στις ρίζες σας. Έτσι δεν είναι;

Ναι. Ίσως φτάνει για όλους αυτή η στιγμή. Για κάποιους έρχεται ένα πρωί, μπροστά στον καθρέφτη, πριν το ξύρισμα, με πονοκέφαλο από το χθεσινό ουίσκι. Σκέφτεσαι «ποιος είμαι, πού πάω, από πού έρχομαι;». Για μένα ήταν σ’ ένα ταξίδι μου στο Βιετνάμ πριν από λίγα χρόνια. Κάποιος μου πέταξε στα μούτρα: «Είσαι Γάλλος, αποικιοκράτης, κατακτητής. Κοίτα γύρω σου! Οι γονείς σου μας το κάνανε αυτό». Ήθελα να του πω ότι κάνει λάθος, ότι βέβαια είμαι Γάλλος, αλλά εκείνη την εποχή στην οποία αναφερόταν, στον πόλεμο της Ινδοκίνας, ο πατέρας μου ήταν μεν στρατιώτης, αλλά ένας στρατιώτης απρόθυμος, αναγκασμένος να πολεμά, ο ίδιος κατακτημένος.

A P O Y P A I O I από το Deutsches Theater Berlin. Μιάμιση ώρα το πολύ. Συνέντευξη του Όλιβερ Ρέζε καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου στην Νίκη Ορφανού στην εφημερίδα του Φεστιβάλ Αθηνών.

Πώς οι «Αρουραίοι» του Γκέρχαρτ Χάουπτμαν, ένα έργο για την πάλη των τάξεων, για την ηθική έκπτωση της αστικής τάξης και για τη Γερμανία των αρχών του 20ού αιώνα, που ετοιμαζόταν για τις μεγάλες πολεμικές περιπέτειες που άλλαξαν τον κόσμο, μεταμορφώνεται σε μια σύγχρονη ιστορία έντονων συναισθημάτων;

Υπεύθυνος για τη σύγχρονη ανάγνωση ενός έργου, που ακόμα κι όταν πρωτοανέβηκε θεωρήθηκε ξεπερασμένο και γκροτέσκο, ο σκηνοθέτης Μίχαελ Τάλχαϊμερ, για λογαριασμό του Deutsches Theater, μιας από τις πιο ζωντανές σύγχρονες θεατρικές σκηνές. Τις κατευθύνσεις της σκηνοθεσίας αλλά και τους προσανατολισμούς του συγκεκριμένου θεάτρου αναλύει ο δραματουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου, τη φετινή περίοδο, Όλιβερ Ρέζε.

Από τη Νίκη Ορφανού

Μ Ι Χ Α Ε Λ      Τ Α Λ Χ Α Ϊ Μ Ε Ρ

«Τα περιττά στα σκουπίδια» Ο γερμανός σκηνοθέτης των σκουπιδιών κατηγορείται ότι εξαφανίζει από τις παραστάσεις του ακόμα και ήρωες του Σαίξπηρ. «Ναι, αλλά δεν προσθέτω καινούργιους», απαντά στους επικριτές του με ένα σαρδόνιο χαμόγελο. Από τους γνωστότερους γερμανούς σκηνοθέτες, με διεθνή αναγνώριση, ο Μίχαελ Τάλχαϊμερ ξεκίνησε την καριέρα του ως μουσικός και ηθοποιός. Παράτησε και τα δυο για να γίνει σκηνοθέτης θεάτρου, μπουχτισμένος, από τη δουλειά των σκηνοθετών της γενιάς του. Η μεγάλη του φιλοδοξία ήταν να φέρει τα πάνω κάτω στο γερμανικό θέατρο, να ανατρέψει την επικρατούσα θεατρική παράδοση. Στην πορεία αποφάσισε ότι ο καλύτερος τρόπος να το καταφέρει αυτό ήταν να φέρει τα πάνω κάτω στα θεατρικά κείμενα. «Θέλω να τα στύψω, να βγάλω το ζουμί τους, την ουσία τους. Όσα θεωρώ περιττά, τα πετάω στα σκουπίδια!» δηλώνει, διχάζοντας τους θετρόφιλους σε πιστούς φίλους και εξίσου πιστούς εχθρούς. Δηλώνει επίσης ότι τα καινούργια κείμενα τον ενδιαφέρουν από καθόλου έως ελάχιστα. Είναι τα παλιά, τα κλασικά κείμενα που τον συγκινούν. Και οι αρχαίες τραγωδίες. Ναι, και ο Σαίξπηρ. Ιδίως αυτός, που έχει τόσους χαρακτήρες διαθέσιμους για… πέταμα. Διαγράφει, σβήνει, κόβει χαρακτήρες και στο τέλος μένει με τους μισούς. «Δεν είναι ασέβεια προς τον συγγραφέα;», αναρωτιούνται οι προσβεβλημένοι. «Καθόλου», απαντά ο ίδιος. «Δεν τόλμησα να επινοήσω ποτέ άλλους στη θέση τους!».

ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

O Όλιβερ Pέζε περιγράφει την
παράσταση που σκηνοθετεί
ο Mίχαελ Tάλχαϊμερ ως μια έντονη
ιστορία συναισθηματικών
συγκρούσεων – το δημιουργικό ίζημα
ενός έργου που θεωρήθηκε
ξεπερασμένο ακόμα και στην εποχή του.

Η σύγκρουση στο πλαίσιο αυτού του έργου είναι πολύ συμβατική και ορίζεται από μια παλαιική ανάγνωση των κοινωνικών σχέσεων. Κι όμως, ο συγγραφέας της δεν θεωρούνταν επιρρεπής στα κλισέ. Αλλά, φυσικά, μπορούν να την πατήσουν ακόμα και οι καλύτερες οικογένειες. Μίζεροι, μοχθηροί, δολοπλόκοι, με αρπακτικές διαθέσεις και δολοφονικές μανίες, ίδιοι με πεινασμένα τρωκτικά: οι ήρωες των «Αρουραίων» του Γκέρχαρτ Χάουπτμαν (1862-1946) είναι –μα το Θεό!– βουτηγμένοι στα σκατά. Αλλά ακόμα και σ’ αυτό το νοσηρό περιβάλλον (ένα ετοιμόρροπο οίκημα στο εξαθλιωμένο Βερολίνο των αρχών του 20ού αιώνα, από το οποίο δεν λείπουν ούτε οι πραγματικοί αρουραίοι αλλά ούτε και το φάντασμα ενός αυτόχειρα στρατιώτη), η κοινωνική ιεραρχία είναι επιβεβλημένη και αυτονόητη.