Σουρεαλισμός-Υπερρεαλισμός: Ο Μπρετόν για τον Υπερρεαλισμό, ορισμός

 

Εκεί» του Νίκου Εγγονόπουλου

Ιδού ο περίφημος ορισμός του υπερρεαλισμού, από το Πρώτο Μανιφέστο του Breton (1924), όπως τον αποδίδει στα ελληνικά ο Ανδρέας Εμπειρίκος

«ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, όνομα ουσιαστικό. Γνήσιος ψυχικός αυτοματισμός, με τον οποίο εκφράζει κανείς γραπτά, είτε προφορικά, ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, την αληθινή λειτουργία της σκέψης. Υπαγόρευση της σκέψης χωρίς κανένα λογικό έλεγχο, πέρα από κάθε αισθητική ή ηθική έννοια.

ΕΓΚΥΚΛ. Φιλοσ. Ο υπερρεαλισμός στηρίζεται στην επίγνωση της ανώτερης πραγματικότητας ορισμένων μορφών συσχετίσεως (συνειρμών), που παραμελήθηκαν πριν απ’ αυτόν, στην παντοδυναμία του Ονείρου, στο ανιδιοτελές παιγνίδισμα της σκέψης».

Ιδού επίσης ορισμένες βασικές αρχές του υπερρεαλισμού, όπως καταγράφονται στην περίφημη Διακήρυξη της 27ης Ιανουαρίου 1925:

1. Δεν έχουμε καμία σχέση με τη λογοτεχνία. Αλλά μπορούμε θαυμάσια να τη χρησιμοποιήσουμε, αν χρειαστεί, όπως όλος ο κόσμος.

2. Ο σουρεαλισμός δεν είναι κανένα καινούργιο ή ευκολότερο μέσο έκφρασης, ούτε κάποια μεταφυσική της ποίησης. Είναι ένα μέσο για την ολοκληρωτική απελευθέρωση του πνεύματος και όλων όσων του μοιάζουν.

3. Είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε Επανάσταση.

4. Κολλήσαμε τη λέξη σουρεαλισμός με τη λέξη Επανάσταση μόνο και μόνο για να δείξουμε τον αμερόληπτο, αδέσμευτο και εντελώς απεγνωσμένο χαρακτήρα αυτής της Επανάστασης.

5. Δεν ισχυριζόμαστε πώς θα διορθώσουμε κανένα από τα σφάλματα των ανθρώπων. Σκοπεύουμε όμως να τους δείξουμε πόσο εύθραυστες είναι οι σκέψεις τους και πάνω σε ποία κινούμενη άμμο, σε ποίο σαθρό έδαφος έχουν θεμελιώσει τα ετοιμόρροπα σπίτια τους

6. Στέλνουμε στην κοινωνία αυτή την αυστηρή προειδοποίηση: να προσέχει τη διαγωγή της. Κανένα πνευματικό της παραστράτημα δεν πρόκειται να μας διαφύγει…

7. Είμαστε δεξιοτέχνες στην Εξέγερση. Δεν υπάρχει ένα μέσο δράσης που να μην είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε, αν χρειαστεί…

Ο Σουρεαλισμός δεν είναι μορφή της ποίησης.

Είναι μια κραυγή του πνεύματος που ξαναγυρίζει στον εαυτό του με την απεγνωσμένη απόφαση να σπάσει τις αλυσίδες του.

Και στην ανάγκη με υλικά σφυριά.

(Από το βιβλίο του Maurice Nadeau, Ιστορία του Σουρεαλισμού, μτφρ. Α. Παπαθανασοπούλου, «Πλέθρον», 1978)