“Ένας Αμερικανός Λυκάνθρωπος στο Λονδίνο” (1981) του Τζον Λάντις | Κριτική του Δημοσθένη Κούρτοβικ στα Κινηματογραφικά Τετράδια Τεύχος 7

Δύο νεαροί Αμερικανοί τουρίστες, πού περιοδεύουν την Ευρώπη, φτάνουν σε ένα παράξενο αγγλικό χωριό, όπου εμφανίζονται τακτικά λυκάνθρωποι. Εκεί δέχονται την επίθεση ενός τέτοιου τέρατος, πού σκοτώνει τον ένα και τραυματίζει τον άλλο. Ο νεαρός πού επέζησε είναι κα­ταδικασμένος να μεταμορφωθεί σε λυκάνθρωπο με την επόμενη πανσέληνο και ν’ αρχίσει κι αυτός να σκοτώνει…

“Ένας Αμερικανός Λυκάνθρωπος στο Λονδίνο” (1981) του Τζον Λάντις το Σάββατο 4.2  και «Η Παρέα των Λύκων» (1984) του Νιλ Τζόρνταν την Κυριακή 5.2.2017 στις 19.30 με ελεύθερη είσοδο στο Σχολείο του Σινεμά

Σεμινάριο Σκηνοθεσίας Κινηματογράφου 2017  την Κυριακή 5.2.2017 έναρξη σεμιναρίου με ανοιχτό μάθημα

Λέσχη Ανάγνωσης «Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι» Αθήνας-Λέσχης Ανάγνωσης «Λουκία Ρικάκη»  Συνάντηση το Σάββατο 4.2.2017 στις 12.00 Τσαμαδού 26-28, Εξάρχεια.

Η υπόθεση αυτή, πού αποτελεί τον καμβά της ταινίας του Τζών Λάντις, φαίνεται τόσο ισχνή και κοινότυπη, πού δικαιολογημένα θ’ αμφέβαλλε κανείς αν ήταν δυνατό να γίνει ή βάση μιας αξιό­λογης ταινίας τρόμου. Κι ωστόσο, το Ένας λυ­κάνθρωπος στο Λονδίνο είναι όχι μόνον αξιόλο­γη ταινία, άλλα μια από τις καλύτερες ταινίες τρό­μου πού είδαμε τα τελευταία δέκα χρόνια.

Πού οφείλεται αυτό;

Κατά τη γνώμη μας, σε δύο κυρίως παράγον­τες, πού θα μπορούσαν να δώσουν αφορμή γιά πολλές σκέψεις και ενδιαφέρουσες αναλύσεις, άλλα πού στα πλαίσια ενός σύντομου σημειώματος δεν μπορούν παρά να θιγούν ακροθιγώς.

Ο πρώτος: Η εκπληκτική επιτυχία, με την οποία η ταινία ακροβατεί από την αρχή ως το τέλος της ανάμεσα στον τρόμο και το χιούμορ. Τα δυο αυτά στοιχεία βρίσκονται σε τόσο τέλεια ισορροπία μεταξύ τους, ώστε όχι μόνο το ένα δεν αναπτύσσε­ται σε βάρος του άλλου, αλλά απεναντίας το ένα επιτείνει το άλλο. (Στον Χορό των Βρικολάκων ο Πολάνσκι είχε πετύχει τη συνύπαρξη, όχι όμως και τη συνεργασία αυτών των δύο στοιχείων). Η ταινία του Λάντις δεν κάνει σχεδόν καμιά προ­σπάθεια να τρομάξει τον θεατή (με εξαίρεση τα ό­νειρα που βλέπει ο ήρωας στο νοσοκομείο και που αποτελούν ίσως το αδύνατο σημείο της). Το “Ένας λυκάνθρωπος στο Λονδίνο” δίνει την εντύ­πωση μιας απόπειρας του σκηνοθέτη ν’ αφηγηθεί με ευχάριστο, χιουμοριστικό τρόπο μια όχι και τό­σο ασυνήθιστη Ιστορία, πού όμως διακόπτεται κά­θε τόσο από την παρεμβολή μιας φρικτής πραγ­ματικότητας.

Ο δεύτερος παράγοντας πού κάνει την ται­νία του Λάντις σπουδαία νομίζουμε ότι δεν προ­σέχθηκε όσο θα έπρεπε, αν και συνδέεται με τον πρώτο. Κάθε ταινία τρόμου στηρίζεται στην αιφ­νιδιαστική εισβολή του ανορθολογικού, του τερατώδικου σ’ έναν ορθολογικό και φαινομενικά εύ­ρυθμο κόσμο. Συνήθως γίνεται μια σύντομη, σχη­ματική ή ελλειπτική περιγραφή αυτού του κό­σμου, για να περάσει ή ταινία όσο το δυνατό πιο γρήγορα στη σύγκρουση με το ανορθολογικό και ν’ απορροφηθεί σιγά-σιγά από αυτό το τελευταίο.

Ο Λάντις κάνει κάτι ολότελα διαφορετικό και σχεδόν μεγαλοφυές: ρίχνει (φαινομενικά) το κύ­ριο βάρος στον γνωστό, πεζό, ορθολογικά οργα­νωμένο κόσμο της καθημερινότητας, επιμένει σε όλες τις λεπτομέρειες του (χωρίς να τον γελοιο­ποιεί και να τον χλευάζει, όπως κάνουν συχνά οι ταινίες τρόμου) και ενδιαφέρεται έντονα για τις σχέσεις των ανθρώπων του , ο δεσμός που ανα­πτύσσεται ανάμεσα στον ήρωα και τη νοσοκόμα δίνεται με έξοχο τρόπο. Θα μπορούσε να είναι αυ­τοτελής ταινία και, χάρη κυρίως στην εκπληκτική ερμηνεία της Τζένη Άγκιουτερ, προεκτείνεται προς διάφορες κατευθύνσεις, που υποδηλώνονται απλώς, χωρίς να υπογραμμίζονται). Κι ενώ σκηνοθέτης και θεατής φαίνονται να έχουν ξεχα­στεί σ’ αυτόν τον καθημερινό κόσμο, εισβάλλει α­προσδόκητα το τερατώδες, το παράλογο, και α­ναστατώνει τα πάντα προτού αποσυρθεί (προσω­ρινά), οπότε ο σκηνοθέτης φαίνεται να ζητάει α­θώα συγγνώμη από τον θεατή λέγοντας «Με συγ­χωρείτε, δεν το ήθελα»!

Δεν χρειάζεται να τονίσουμε την αποτελε­σματικότητα ενός τέτοιου τρόπου οργάνωσης της ταινίας τρόμου. Ο ίδιος o Λάντις συνόψισε παραστατικά και κάπως ευτράπελα τη βασική αρ­χή πού ακολουθεί την ταινία του με τα έξης λόγια: «Αν συναντήσετε στον δρόμο έναν καθωσπρέπει κύριο και σας πει πως είναι βρυκόλακας, θα γελά­σετε. Αν σάς δείξει τα δόντια του και σας δαγκώ­σει, θα πάψετε να γελάτε».

Ωστόσο, για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει ν’ α­ναγνωρίσουμε, τελειώνοντας, ότι αυτή ακριβώς η δομή της ταινίας καθορίζει και τη σχετικά περιο­ρισμένη εμβέλεια της. Πραγματικά, το Ένας λυ­κάνθρωπος στο Λονδίνο είναι μια ταινία πού προορίζεται σχεδόν αποκλειστικά για τους δέ­κτες των ταινιών τρόμου. Αντίθετα π.χ. με τις ται­νίες του Χίτσκοκ ή με τη Λάμψη του Κιούμπρικ, α­νάγει το τρομαχτικό και εφιαλτικό σε εξωτερι­κούς παράγοντες, δηλαδή σε υπαρκτά, χειροπια­στά τέρατα, και όχι σε ενδογενείς αιτίες. Έτσι ο θεατής, φεύγοντας μετά το τέλος του φιλμ, αφήνει στην αίθουσα όλο τον τρόμο και την αγωνία του: ξέρει πως αυτό πού είδε δεν μπορεί να συμ­βεί στον ίδιο ή στο άμεσο περιβάλλον του. Από αυτήν την άποψη, η ταινία του Τζών Λάντις δεν εί­ναι παρά μια δεξιοτεχνική, άλλα λίγο-πολύ εγκε­φαλική άσκηση στην τέχνη της «παραγωγής τρό­μου».

Δημοσθένης Κούρτοβικ  (Άνοιξη του 1982)

Πηγή: