Ο Αντρέας Παγουλάτος, πρωτοπόρος & ριζοσπάστης διανοητής, ποιητής, κριτικός & θεωρητικός κιν/φου, δοκιμιογράφος & μεταφραστής και πάνω από όλα συνεργάτης και φίλος, έφυγε από κοντά μας στα 62 του χρόνια (1948-2010) ενώ είχε ακόμα πολλά να δώσει.

Ο ανιδιοτελέστερος εργάτης στο χώρο του κινηματογράφου και παθιασμένος διανοητής, ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής Αντρέας Παγουλάτος δεν είναι πια κοντά μας. Ο πνευματικός κόσμος, όλοι όσοι συνεργαστήκαμε μαζί του (υπήρξε σύμβουλος στα θέματα κινηματογράφου και συντάκτης τόσο του έντυπου Camera Stylo όσο και του διαδικτυακού Camera Stylo Online) θρηνούμε την απώλεια ενός πολύτιμου φίλου που με την καθημερινή  πολυποίκιλη δραστηριότητα του αποτέλεσε για μας έναν ακούραστο, ασυμβίβαστο καθοδηγητή και εμπνευστή καλλιτεχνικής δημιουργίας. Πολλές φορές διαφώνησα με τον Αντρέα Παγουλάτο γιατί θεωρούσα ότι ήταν  επιεικής  με τους έλληνες εκκολαπτόμενους δημιουργούς στο Φεστιβάλ Δράμας όπου συναντιόμασταν ανελλιπώς για πάνω από μια δεκαετία. Αγαπούσε πολύ την τέχνη, την ποίηση, τον κινηματογράφο, τους έλληνες δημιουργούς. Μια αγάπη άδολη και μεγαλόψυχη. Ο Αντρέας Παγουλάτος υπήρξε ένας από τους πιο ακομπλεξάριστους έλληνες, πάντα με την καλή αναλυτική του κουβέντα για όλους όσους προσπαθούσαν, κόπιαζαν να εκφραστούν μέσα από την τέχνη. Μια καλή κουβέντα  είχε πολύ μεγάλη σημασία όταν έβγαινε από το στόμα του Αντρέα Παγουλάτου. Γιατί η γνώση του, το ήθος του και το πνευματικό του επίπεδο ήταν κολοσσιαία.  Η κηδεία του Αντρέα Παγουλάτου θα γίνει την Τετάρτη 24 Μαρτίου 2010 στις 15.00 στο Νεκροταφείο Περιστερίου.

Πριν λίγες μέρες ο Αντρέας Παγουλάτος στα πλαίσια του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ “Κινηματογράφος & Πραγματικότητα” μας έδωσε μια συνέντευξη που έμελλε να ήταν η τελευταία του. Μέσα από αυτήν την συνέντευξη-αποτίμηση του παραπάνω Φεστιβάλ φαίνεται ένα μικρό μέρος από την τεράστια προσφορά του ακούραστου,  ριζοσπάστη διανοητή και εργάτη της τέχνης και του κινηματογράφου σε μία από τις μεγάλες του αγάπες το ντοκιμαντέρ. Η προσφορά είναι η λέξη που ταιριάζει περισσότερο από όλες στον αγαπημένο φίλο, πρωτοπόρο, και εμπνευσμένο μαχητή Αντρέα Παγουλάτο. Όσο περνάει ο καιρός η έλλειψή του θα γίνεται ολοένα και περισσότερο αισθητή, γιατί άνθρωποι σαν τον  Αντρέα  δεν υπάρχουν πολλοί σήμερα. Στοίχειωνε τους τόπους που πήγαινε, τα αντικείμενα της ενασχόλησής του.  Τα ταξίδια στην Δράμα θα χάσουν σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό την σημασία τους. Στο δεύτερο βίντεο με τον Αντρέα τον βλέπουμε στο τελευταίο Φεστιβάλ Δράμας να υπερασπίζει τις «πρωτοποριακές» ταινίες μικρού μήκους μυθοπλασίας και τα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που έχουν καταντήσει είδος προς εξαφάνιση Γ.Κ.

Αντρέας Παγουλάτος (1948-2010)

Ο ποιητής, θεωρητικός του κινηματογράφου και δοκιμιογράφος, Αντρέας Παγουλάτος γεννήθηκε στην Αθήνα. Από το 1970 έως το 1988, στο Παρίσι, συμμετείχε ενεργά στη γέννηση και την εξέλιξη του ποιητικού γλωσσοκεντρικού κινήματος. Τα βιβλία ποίησής του, “Επίμαχα” (1973), “Κορμί κείμενο” (1975) και ποιήματά του, που δημοσιεύτηκαν σε γνωστά περιοδικά (“Change”, “Perimetres”, “N.R.S.”, “Change International”, “Les Temps Modernes”, κ.ά.), θεωρούνται από τα πρώτα γλωσσοκεντρικά κείμενα. Το 1973 ιδρύει το περιοδικό “Χνάρι” (πρώτη περίοδος 1973-1976) και ακολουθούν τα “Χνάρια”, το 1985, που συνδιευθύνει μαζί με το ζωγράφο Γιώργο Λαζόγκα. Υπήρξε για πολλά χρόνια υπεύθυνος του τομέα ποίησης στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα.

Διηύθυνε μαζί με το Νάνο Βαλαωρίτη το περιοδικό “Συντέλεια” (εκδ. Εξάντας), ενώ σήμερα συνδιεθύνουν τη “Νέα Συντέλεια” (εκδ. Αγκυρα). Δημοσίευσε δοκίμιά του σε περιοδικά και εφημερίδες και σε ειδικές εκδόσεις των Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Δράμας και του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (στο πλαίσιο, ιδιαίτερα, των εκδηλώσεων “Κινηματογράφος και πραγματικότητα”, τις οποίες εγκαινίασε μαζί με τον Β. Σπηλιόπουλο πριν από 18 χρόνια). Εργάστηκε στις βασικές ομάδες των εκπομπών: “Χρώματα” (Ε.Τ.1), “Ψηφιδωτό” (Ε.Τ.2), “Νέες εικόνες”, “Η τέχνη της φωτογραφίας”, ως ερευνητής – σεναριογράφος.

Πάνω στην (ή με) την ποίησή του έγιναν ταινίες (Καπλανίδης, Πλαϊτάκης κ.α.) και βιντεο-ποιήματα (Σαντοριναίος). Παρουσίασε στο Centre Georges Pompidou ποιητικά του δρώμενα καθώς και μια επιλογή ελληνικών ντοκιμαντέρ (“Ελληνικός Πολιτιστικός Μήνας”, 1981). Διοργάνωσε στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Κύπρο, ποιητικές και άλλες εκδηλώσεις, και εκπροσώπησε την ελληνική ποίηση στο εξωτερικό, στις συναντήσεις “Διεθνές Φεστιβάλ Καινούργιας Ποίησης” (Παρίσι, 1983), “Διεθνείς Συναντήσεις Ποίησης” (Cogolin, 1985), “Polyphonix” (Παρίσι, 1986) και “Φωνές της Μεσογείου” (Lodeve, 2005). Ποίησή του μελοποίησαν οι συνθέτες Θωμάς Σλιώμης, Χάρης Ξανθουδάκης, Πάρις Παρασχόπουλος, Ηλίας Βαμβακούσης. Έχει εκδώσει, εν όλω, τις ποιητικές συλλογές: “Όργια και εμπόδια” (Εξάντας), “Προς, Στοιχειώσεις, Πόροι” (Μαραθιά), “Επίμαχα, Κορμί κείμενο” (β έκδοση, Μαραθιά) και “Πέραμα” (Μανδραγόρας).

«Πέραμα»

Το ποίημα Πέραμα άρχισε να γράφεται, στα τέλη της δεκαετίας του ‘70. Ο ποιητής Αντρέας Παγουλάτος ζούσε στο Παρίσι, όπου, από τα μέσα των χρόνων του ‘70, συμμετείχε ενεργά στη γέννηση και την πάρα πέρα εξέλιξη του γλωσσοκεντρικού ποιητικού κινήματος, που πήρε, αργότερα, διεθνείς διαστάσεις κι εξαπλώθηκε σε πολλές χώρες του κόσμου (ευρωπαϊκές χώρες, ΗΠΑ, Βραζιλία, Αργεντινή, Κίνα κ.ά.). Από τις πρώτες επεξεργασίες του υλικού, επιχείρησε να περάσει στο Πέραμα, τις εμπειρίες και τα βιώματα του από το συγκεκριμένο πολύ σημαντικό ιστορικά, αλλά και για τον ίδιο, «τόπο»-«πόλη-πέρασμα», όπως και τη μυθική διάσταση του που την έβγαζε, βαθμιαία, χάρη σε μια σύνθετη γλώσσα που αντλούσε από διαφορετικά στρώματα και πηγές (στοιχεία, λέξεις και «τρόποι» από την αρχαία ελληνική γλώσσα, από το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι κ.ά.), γιατί πιστεύει ότι η πρωτοποριακή, διαπολιτισμικού χαρακτήρα, αναζήτηση μορφών συνδέεται υπόγεια με το αρχαϊκό και τα ζωντανά στοιχεία μιας λαϊκής μεσογειακής παράδοσης.

Το Πέραμα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μανδραγόρας, τον Νοέμβριο 2006 και απέσπασε πολύ επαινετικές κριτικές σε περιοδικά και εφημερίδες. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η «ιδιαίτερη χωροταξική δομή των στίχων που υποδηλώνει το χάος» αλλά και το «προφητικό» κατά τον ποιητή, ποίημα με τις φωτιές. Μεσολαβεί, πριν από τέσσερα περίπου χρόνια η συνάντησή του με το νέο τραγουδοποιό Ηλία Βαμβακούση, ο δημιουργικός διάλογος τους πάνω στο ποίημα και η μελοποίησή του, που πραγματοποιείται βαθμιαία. Το έργο (ή μέρη του), παρουσιάστηκε σε διάφορες μουσικές σκηνές, αίθουσες και θέατρα (Σκιά του φεγγαριού, Ξύλινα, Θέατρο Κομοτηνής) και διάφορους άλλους χώρους (Σκιρώνειο Μουσείο Κηφισιάς, Μικρό Πολυτεχνείο). Σημαντικές ήταν για τους συντελεστές του έργου οι δύο συναυλίες που πραγματοποίησαν με πολλή επιτυχία σε γνωστό θέατρο του Μπάρι, οι οποίες διοργανώθηκαν από το Πανεπιστήμιο της πόλης αυτής, με τη φροντίδα της δοκιμιογράφου, μεταφράστριας, καθηγήτριας της Νεοελληνικής Φιλολογίας Μαρίας Περλορέντζου και του συγγραφέα, τωρινού πρύτανη του τμήματος ξένων γλωσσών Bruno Pompili. Η Μαρία Περλορέντζου ολοκλήρωσε την επεξεργασία της μετάφρασής της, και το ποίημα πρόκειται να κυκλοφορήσει σε δίγλωσση έκδοση (ελληνικά και ιταλικά), μαζί μ’ ένα CD, που θα περιέχει όλο τον κύκλο των τραγουδιών και των απαγγελιών (δώδεκα μέρη). Ορισμένα τραγούδια και απαγγελίες με ειδικά γραμμένες μουσικές από το Πέραμα κυκλοφόρησαν στα δύο CD, που συνοδεύουν το δεύτερο και το τρίτο τεύχος του περιοδικού Νέα Συντέλεια. Πρόσφατα έγιναν τέσσερις συναυλίες, δύο στο μεγάλο αμφιθέατρο της «Σχολής Καλών Τεχνών», στο πολιτιστικό κέντρο «Nosotros» και στη μουσική σκηνή «Αφανείς» με τη συμμετοχή και του μουσικού συγκροτήματος «Πλανήτες εν πλω», που σχηματίστηκε ειδικά για την ερμηνεία του έργου. Τον Μάιο 2007, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυσή του, το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών οργάνωσε συναυλία όπου παρουσιάστηκε το Πέραμα στην ολοκληρωμένη του μορφή. Τον Ιούνιο 2007, το Πέραμα ερμηνεύτηκε από τον ποιητή και τον τραγουδοποιό, σε απλή μορφή (κιθάρα – φωνή, απαγγελίες στα ελληνικά και γαλλικά) στο Πανεπιστήμιο Sorbonne – Paris IV, στο Παρίσι, σε μια εκδήλωση διοργανωμένη από την καθηγήτρια Βάσια Καρκαγιάννη.