Κατρίν Ντιβερές “αλλάξτε ζωή” Συνέντευξη στη Νίκη Ορφανού (Εφημερίδα Φεστιβάλ Αθηνών)-Βίντεο με αποσπάσματα από την παράσταση Catherine Diverrès Blowin’ 10 – 12 Ιουλίου 2010, 21:00 / Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (artD TV)

6 Αρχές 20 λεπτών η καθεμιά, 4 Σχήματα των 3 λεπτών, σε μια παράσταση 1 ώρας και 10 λεπτών, που περιέχει 3 Αρχές και 3 Σχήματα. Ένα θέαμα οργανωμένο σαν μαθηματικός τύπος που δίνει έμφαση στη σωματικότητα, στο αίσθημα, στην ανατροπή. Ας ακούσουμε την Κατρίν Ντιβερές.

photo: David SAUVEUR Agence VU

Tο τυχαίο και ο αυτο­σχεδιασμός αποτε­λούν τα βασικά συ­στατικά στοιχεία της εκπληκτικής δουλειάς της Κατρίν Ντιβερές Blowin’. Η ίδια ωστόσο, ως χορογράφος δεν αφήνει τί­ποτα στην τύχη. Από το ξεκίνημα της καριέρας της έως σήμερα η Γαλλίδα δη­μιουργός είναι σε συνεχή ανάπτυξη του δικού της χορογραφικού ιδιώματος, χω­ρίς να επαναπαύεται ποτέ σε μανιέρες κεκτημένα και «δάφνες».

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Κα­τρίν Ντιβερές μας εξηγεί τη σύλληψη αλλά και τη διαδικασία σύνθεσης του έργου της που θα δούμε στην Αθήνα, περιγράφει το δημιουργικό καθώς και το πολιτικό τοπίο που αφορά τον χορό στη Γαλλία σήμερα και προσφέρει τροφή για έμπνευση και προβληματι­σμό στους νέους χορογράφους και όχι μόνον σ* αυτούς.

To Blomn’ φαίνεται να βασίζεται πάνω σε ιδιαίτερα περίπλοκες αρχές και διαδικασίες.

Κι όμως είναι απλό να καταλάβει κανείς τη λογική του. Δουλέψαμε πάνω σε 6 Αρχές και 4 Σχήματα Κάθε μια από τις Αρχές πατάει πάνω σε φυσικούς νόμους τα μαθηματικά και την επιστήμη. Έτσι, έχουμε την Αντίθεση, την Ενότητα τη Συσσώρευση, τη Μεταμόρφωση, την Αρχή Ying (εσωτερική ενέργεια με την οποία οι Ασιάτες συνδέουν το θηλυκό, τη Γη, το υγρό, το οριζόντιο, τη γονιμό­τητα, την υποδοχή, το γλυκό κΛπ.) και την Αρχή Yang (εξωτερική ενέργεια το κάθετο, το αρσενικό, ο ουρανός η δύ­ναμη κλπ.). Κάθε Αρχή, που διαρκεί πε­ρίπου 20 λεπτά, αναπτύσσεται σε σχέση με τον χώρο, με τις δυναμικές τις σχέ­σεις μεταξύ των χορευτών, τη σχέση των χορευτών με τους μουσικούς αλλά και τη σχέση όλων των συντελεστών με τους θεατές. Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι πολύ συγκεκριμένοι Κάθε Αρχή εί­ναι μια βάση αυτοσχεδιασμού για τους χορευτές και τους μουσικούς με κάποια προκαθορισμένα σημεία «συνάντησης! – αν και δεν είναι από την αρχή γνωστό σε ποια στιγμή θα εμφανιστούν αυτά τα σημεία.

Δεν τρομοκρατεί αυτό τους χορευ­τές; Και πώς λύνονται τα πρακτικά προβλήματα που δημιουργούνται, όπως οι φωτισμοί;

Είναι αλήθεια ότι αυτός ο τρόπος δου­λειάς απαιτεί μεγάλη ακρίβεια από μέ­ρους των χορευτών, ώστε να ξέρουν πότε να δράσουν και πότε να μη δρά­σουν. Πρέπει δηλαδή να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν την κατάλληλη στιγμή για όλα. Να μπορούν να ζήσουν το με­τέωρο, το στιγμιαίο, να καταλαβαίνουν ταυτόχρονα την κατάσταση που δημι­ουργείται, να είναι έτοιμοι να γεμίσουν ή να εκκενώσουν τον χώρο κατ’ αντιστοι­χία αυτού που η κάθε Αρχή θέτει ως κα­νόνα του παιχνιδιού. Όσο για τους φω­τισμούς βέβαια δεν μπορούν να είναι προκαθορισμένοι, καθώς παίζουν επί­σης με τη στιγμή και την κατάσταση που υπάρχει επί σκηνής Αλλά οι προκλήσεις είναι που δίνουν αξία σε κάτι

Αναφέρατε και 4 Σχήματα. Τι ακρι­βώς είναι αυτά;

Τα σχήματα σε αντίθεση με τις Αρχές εί­ναι δημιουργημένα ως «ιντερμέδια» φι-ξαρισμένα. Κάποια είναι σόλο, άλλα εκτελούνται από ζευγάρι ή και περισ­σότερους χορευτές Σε αυτά το ζητού­μενο είναι να καλλιεργηθεί μια αφηγη­ματική πλευρά, πυκνή, εγγεγραμμένη στο φαντασιακό και την ιστορία της Τέ­χνης Πρόκειται για τη Νοσταλγία, τον Έρωτα, τον Λυρισμό και το Γκροτέσκο. Κάθε Σχήμα διαρκεί 3 λεπτά και συνο­δεύεται από μουσική ηχογραφημένη και προκαθορισμένη. Αν και οι ενότητες εί­ναι περίπου 15, η κάθε παράσταση πα­ρουσιάζει, για 1 ώρα και 10 λεπτά περί­που, 3 Αρχές και 3 Σχήματα

Είναι δηλαδή ένα θέαμα «α λα καρτ»;

Ναι, γιατί όχι; Ο προγραμματιστής μπο­ρεί να διαλέξει τις Αρχές και τα Σχήματα που επιθυμεί σε κάθε παράσταση και να παίξει με τη σειρά που θα παρουσια­στούν. Ήταν αυτός έναςτράπος για μένα να εμπλέξω τους προγραμματιστές στην καλλιτεχνική ευθύνη και να πάω ως το τέλος το θέμα του αυτοσχεδιασμού, του ρίσκου. Δυστυχώς ελάχιστοι καλλιτεχνι­κοί υπεύθυνοι/προγραμματιστές αντα­ποκρίνονται και συμμετέχουν σε αυτά το παιχνίδι! Ευτυχώς οι θεατές είναι συ­νήθως πιο ανοιχτοί στα ρίσκα

Προβλέπει και γι’ αυτούς κάποιον ει­δικά ρόλο η παράσταση;

Βεβαίως! Η σχέση με το κοινό είναι κάτι παραπάνω από σημαντική και αυτό πρέπει να βρίσκουμε τρόπους να το τι­μούμε. Το σκηνογραφικό στήσιμο της παράστασης έχει φτιαχτεί έτσι ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει 20 ως 50 θεατές επί σκηνής Οι χορευτές σε κάποιες από τις Αρχές βρίσκονται σε φυσική επαφή με τους θεατές τους προσκαλούν να χο­ρέψουν κλπ. Δυστυχώς στην Αθήνα η σκηνή του Ιδρύματος Κακογιάννη που μας δόθηκε είναι πολύ μικρή και έτσι δεν θα έχουμε το κοινό επί σκηνής -κάτι που θα συμβεί για πρώτη φορά από τη δημιουργία του έργου το 2007 και το οποίο με στενοχωρεί ιδιαίτερα

To eftnnn’civai μια δουλειά πάνω στη σχέση του χορού με τη μουσική. Πολ­λοί σημαντικοί σύγχρονοι χορογρά­φοι εστίασαν τις προσπάθειες τους στο να απελευθερώσουν τον χορό από τη μουσική, στο να του δώσουν αυτοδυναμία. Πιστεύετε άτι αυτή η αυτοδυναμία του χορού είναι τελικά κατακτημένη;

Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Ήδη από τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 υπήρξαν σημαντικές προσπάθειες για την ανεξαρτητοποίηση και τη χειραφέ­τηση του χορού, για την αποτίναξη των δεσμών του με τη μουσική. Σίγουρα η αναγνώριση της χορογραφικής σύνθε­σης ως αυτόνομης Τέχνης δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση και ούτε έχει τελειώσει Πέρασε, από τη μια μέσα από τη ρήξη με την αφηγηματικότητα, το «λιμπρέτο» της μπαρόκ όπερας και μετά του ρομα­ντισμού, του κλασικισμού κλπ., και, από την άλλη, μέσα από τη ρήξη με τη θλι­βερή αντίληψη του χορού ως εικονο­γράφησης ως συνοδείας που «υπηρετεί και αναδεικνύει» τα μουσικά έργα. Οπωσδήποτε σήμερα μια χορογραφία μπορεί να αγνοήσει τον ήχο, και η κα­θοριστική εξέλιξη εδώ των τελευταίων 80 χρόνων είναι ότι ένας χορογράφος αποφασίζει, επιλέγει τη φύση, το είδος της σχέσης που θέλει με έναν συνθέτη, με τον ήχο και με τη μουσική γενικό­τερα. Αυτό είναι βέβαια μια επανά­σταση. Γιατί η σχέση χορού και μουσι­κής αναποδογύρισε: είναι τώρα η χορογραφία που ζητά ή καλεί, που έχει το πάνω χέρι. Το είδος και ύφος της χο­ρογραφικής σύνθεσης καθορίζει το εί­δος της μουσικής εάν κριθεί ότι η οποι­αδήποτε μουσική είναι αναγκαία για το συγκεκριμένο κομμάτι.

Αν όμως η πρωτοκαθεδρία της μου­σικής έναντι του χορού αποτελεί πλέον παρελθόν, σε τι απαντάτε με

το Blowln’;

Το ότι αποφάσισα να μπω στη διαδικα­σία Β/οιν/πΌφεΙλεται στο ότι στο μέσο της δεκαετίας του 1990, ενώ ακολου­θούσα με πείσμα τη συνθετική μου δου­λειά στη χορογραφία μια γενιά χορευ­τών και χορογράφων βρέθηκαν να επανανακαλύπτουν ξεχασμένες δομές από τους πειραματισμούς της δεκαετίας του 1960 στην Αμερική, δηλαδή το «πε­ριθώριο» της εποχής (όπως της Ιβόν Ράι­νερ και Σιμόν Φόρτι}. Κι έτσι, ενώ τη δε­καετία του 1980 είχαμε επιτέλους την ευκαιρία να βρούμε μια ουσιαστική αυ­τονομία και σε θεσμικό επίπεδο για τη χορογραφική δουλειά σε σχέση με τον τομέα της Μουσικής (στη Γαλλία μάλι­στα που είναι μια χώρα με πολύ δυνατή πολιτιστική πολιτική), τα πράγματα πε-ριπλέχθηκαν. Γιατί αυτοί οι νέοι χορο­γράφοι, σε αντίδραση σε αυτό που θε­σμικά γινόταν στη Γαλλία επί 15 χρόνια για την αναγνώριση της Τέχνης της Χο­ρογραφίας και τη δημιουργία υποδο­μών ικανών να στηρίξουν την αντί­στοιχη δημιουργία στο ίδιο επίπεδο με αυτό του Θεάτρου -το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω δεν φτάσαμε ποτέ, ούτε στη Γαλλία ούτε και αλλού-, επαναστάτη­σαν κατά του «ωραίου χορού» και πει­ραματίστηκαν με αυτό που ονομάστηκε «μη-χορός»! Και σήμερα ένας μεγάλος αριθμός αυτών των χορογράφων διευ­θύνει τα Εθνικά Κέντρα Χορογραφίας! Ευτυχώς αυτό τώρα αρχίζει να χαλα­ρώνει, καθώς ο χρόνος θέτει πολύ απλά και φυσικά τους κανόνες του παιχνιδιού σε όλα και στην τέχνη και στη ζωή: υπάρχουν κύκλοι που επιστρέφουν, τα αληθινά γεγονότα είναι σπάνια! Κυρίως όσον αφορά τους καλλιτέχνες.

Υπήρξατε κι εσείς διευθύντρια ενός μεγάλου κέντρου.

Ναι. Τα χρόνια μου στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Χορογραφικού Κέντρου της Ρεν και της Βρετάνης μου έμαθαν πολλά: πρώτα απ¹ όλα να είμαι πιο ανοιχτή στο να ακούω. Το θέμα του μοιράσματος του χώρου μεταξύ ομά­δων, που τώρα αποτελεί αποστολή των Χορογραφικών Κέντρων, ξεκίνησε σχε­δόν με δική μου πρωτοβουλία, στην αρχή, το 1995. Είμαι χαρούμενη που βοήθησα να μεγαλώσει το συγκεκρι­μένο Χορογραφικό Κέντρο και που άφησα στον διάδοχο μου ένα εργαλεία σε πλήρη λειτουργικότητα χρήσιμο, με σημαντικά οικονομικά μέσα και πόρους που δεν είχα όταν ξεκινούσα Αλλά η μάχη δεν έχει τελειώσει, οι μόνιμοι εχθροί ζουν και βασιλεύουν.

Οι μόνιμοι εχθροί είναι οι…

οι θεσμικοί επιτηρητές: η Περιφέρεια η Πόλη, το Κράτος Πώς μπορείς να κά­νεις σωστή δουλειά όταν συνεχώς κα­λείσαι να εξηγείς την «αφανή» καθημε­ρινή εργασία και την αναγκαιότητα περαιτέρω ανάπτυξης ενός Χορογραφι­κού Κέντρου; Γιατί για έναν χορογράφο σίγουρα τα μέσα παραγωγής είναι ση­μαντικά, με σημαντικότερη έγνοια αυτή του χώρου. Ένας σκηνοθέτης μπορεί να σκεφτεί και να δουλέψει στο γραφείο του. Ένας συγγραφέας μπορεί να δου­λέψει ακόμα και στο υπνοδωμάτιο του. Όχι όμως και ένας χορογράφος με τους χορευτές του. Αλλά βέβαια ο Κάζουο Όνο χόρευε σε 15 επί 2! Προς τα εκεί βλέπω να οδεύουμε και πάλι, άλλω­στε…

Όσον αφορά τη δουλειά σας και μόνο, τι σας απασχολεί ιδιαίτερα;

Για περισσότερα από 28 χρόνια έδειξα ιδιαίτερο σεβασμό στη γραφή, στην κα­τασκευή ενός ιδιώματος που να περνάει ταυτόχρονα από τη δύναμη της ποίησης και του φαντασιακού, στην αλήθεια των παραστατικών τεχνών, δηλαδή τη σκηνή. Αλλά αυτό απασχολούσε τους καλλιτέχνες ήδη από την αρχαιότητα! Είμαι ωστόσο πολύ προσεκτική στο θέμα της σκέψης που συνοδεύει μια γραμματική του σώματος Και, βέβαια, με απασχολεί ιδιαίτερα το θέμα του αυ­τοσχεδιασμού. Από το 2007 θέλησα να «αναψηλαφήσω» το θέμα αυτό, αφενός για να θέσω εμένα την ίδια σε αμφισβή­τηση, να ανατρέψω τους κώδικες μου και αφετέρου για να συνεχίσω τη σε βά­θος δουλειά με τους χορευτές μου: δου­λειά συνεχούς επανεξέτασης των δεδο­μένων μας, κάτι που είναι η φύση κάθε καλλιτέχνη, ερμηνευτή ή δημιουργού. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα από τα συ­στατικά στοιχεία της δημιουργικής δια­δικασίας αλλά δεν τον είχα ποτέ χρησι­μοποιήσει ως τελικό στόχο και κινητήρια δύναμη της παράστασης,

Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε ένα νέα χορογράφο;

Δεν έχω καμιά συμβουλή να δώσω σε ένα νέο χορογράφο παρά μόνο μία: άλ­λαξε ζωή! Και, κυρίως πριν κάνεις το οτι­δήποτε, έχε μια καλή γνώση του χορού καιτηςτέχνης γενικά, για να μην επανα­λαμβάνεις επ» άπειρον -μαζί με τόσους άλλους- αυτό που από άγνοια θεωρείται (ανακάλυψη»! θα του έλεγα, επίσης να μην ακούει κανένα, να αντιστέκεται, να διατηρήσει κάτι το εύθραυστο στη δου­λειά του, να καλλιεργήσει δύναμη και αδυναμία, να αγαπήσει και να συναντή­σει μεγάλους δασκάλους της τέχνης να καταλάβει ότι η χορογραφία είναι μια μοναχική περιπέτεια, μια μοναξιά ζωής και ταυτόχρονα μια μεγάλη συλλογική περιπέτεια και άρα, πάντα, πολιτική…

Ποιες συμβουλές δεχτήκατε εσείς από τους δασκάλους σας όταν ξεκι­νούσατε;

Όταν ξεκίνησα ήμουν κοριτσάκι και τότε τα πράγματα ήταν απλά: τα κορι­τσάκια σπούδαζαν πιάνο και χορό και τα αγοράκια έπαιζαν ποδόσφαιρο! Ξεκί­νησα λοιπόν την καλλιτεχνική μου «πο­ρεία* στα 5. Είχα πολλούς δασκάλους αλλά όλα άλλαξαν όταν πήγα με υπο­τροφία στην Ιαπωνία Πέντε μήνες με τον Δάσκαλο Κάζουο Ονο, που πέθανε στα 103 του χρόνια πριν λίγες εβδομά­δες εξανέμισαν εντελώς όλη την ως τότε παιδεία που είχα συγκεντρώσει. Κρατάω από αυτόν μια βάση σταθερή και ανεξίτηλη στη δουλειά μου. Αλλά μαθαίνουμε τόσα από τους άλλους ακόμα και τους κακούς δασκάλους. Τους είμαι βαθιά υπόχρεη! Πρέπει, ωστόσο, κανείς να βρει τον δρόμο του, τη μοναδικότητα του και ταυτόχρονα να μένει δεκτικός και να προσέξει να μην εγκλωβιστεί σε μια μέθοδο, ένα στυλ, μια γνώση, να μένει κανείς ανή­συχος σε εγρήγορση!

Εσάς τι σας κρατάει τελικά σε εγρή­γορση;

Το πως να κρατηθώ! Πώς να συνεχίσω, πώς να μείνω επιθετική για να συνεχίσω να δημιουργώ – με δεδομένη την αδυνα­μία της πολιτιστικής πολιτικής στην Ευ­ρώπη και αλλού, που τη γνωρίζω καλά και έκτων έσω. Πώς να αντισταθώ στις μόδες και να είμαι προσεκτική με τις καινούργιες φόρμες και ταυτόχρονα να μένω ανοικτή και να διατηρώ την περιέργεια μου. Πώς να συνεχίσω με τον χορό να δημιουργώ ένα σύνδεσμο μεταξύ νοήματος και συ­ναισθήματος… Κι αυτά είναι, τελικά, τα πιο σημαντικά.

Οδηγίες προς ναυτιλλόμενους

Οι συμβουλές της Κατρίν Ντιβερές: Να αντιστέκεστε, παραμείνετε Εύθραυστοι στη δουλειά σας, καλλιεργήστε δύναμη κι αδυναμία, αγαπήστε και συναντήστε μεγάλους δασκάλους της τέχνης: η χορογραφία είναι μια μοναχική περιπέτεια και, ταυτόχρονα, μια συλλογική υπόθεση.

Blowin’ Ομάδα Χορού Κατρίν Ντιβερρές ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ 10, 11 & 12 Ιουλίου Ώρα έναρξης 21:00